Na een veelzijdige carrière als oogarts, hoogleraar en opleider nam Peter Ringens afgelopen juni afscheid van het Maastricht UMC+. Welke lessen en inzichten zou hij uit meer dan vijftig jaar geneeskunde willen delen met jongere generaties?
Afbeelding: Maastricht UMC+
Vanuit zijn kantoor in de historische woonboerderij De Lettink in Zelhem geniet em. prof. dr. Peter Ringens van een bont uitzicht: kleurrijke polyester beelden, diersculpturen gemaakt van oud ijzer, bronzen figuratieve beelden en keramische werken gebaseerd op de natuur. Samen met zijn partner Jean Pierre Pasma richtte hij een deel van hun woonboerderij in als galerie en beeldentuin, de Hulenhof. Deze is elke zomer opengesteld voor het publiek. Het is op de dag van het gesprek te warm om te fietsen of te tuinieren, favoriete hobby’s van Ringens. Maar de temperatuur is uitstekend geschikt voor een reflecterend gesprek op zijn werk, ervaring en levenslessen.
#1 Kijk naar hoe je in elkaar steekt
“Ik houd van uitdagingen, anders raak ik verveeld. Dat ik al in het tweede jaar van mijn studie geneeskunde kon meewerken aan een wetenschappelijk onderzoek, paste dus wel bij me. Daarmee begon feitelijk mijn promotietraject naar ooglenseiwitten, hoewel het destijds ongebruikelijk was om nog voor de coschappen te promoveren. Na mijn opleiding in het Oogziekenhuis Rotterdam kreeg ik de kans om aan Harvard University onderzoek te doen naar het gen dat betrokken was bij retinablastoom en retinitis pigmentosa. Mijn nieuwsgierigheid en zin voor avontuur wonnen het van het feit dat ik een beurs had die net voldoende was om de huur te betalen en er niemand kende. Ik moest helemaal opnieuw beginnen. Maar na het eerste zware jaar brak een fantastische tijd aan. Ik heb nog steeds goed contact met mensen die ik daar heb ontmoet.”
#2 Sta open voor verandering
“Hoewel ik het naar mijn zin had in Boston, stond de maatschappelijke tweedeling in de Amerikaanse maatschappij me tegen. In Europa had je zeker toen nog meer gelijke kansen. Ook had ik na 3 jaar het onderzoek wel gezien en wilde ik graag dokter zijn. Terug naar Nederland dus, en de patiëntenzorg. De netvlieschirurgie heb ik geleerd in Utrecht en Antwerpen van autoriteiten als Relja Živojnović en prof. Jan Stilma. Daarna ben ik aan de slag gegaan in het Oogziekenhuis waar ik het vak verder heb geleerd van dr. Ed Peperkamp en Diana Mertens.”
#3 Zie het leven als leerproces
“In het onderwijs ben ik betrokken geweest bij het invoeren van de voortgangstoets voor aios oogheelkunde. Toen ik kennismaakte met dat concept voor de basisopleiding geneeskunde, vond ik het meteen een slimme benadering. Toch vond het voorstel van mij en prof. Bettine Polak om de voortgangstoets in te voeren, destijds onvoldoende weerklank bij het Concilium Ophthalmologicum. Gelukkig heeft later ook prof. Henny Beckers zich ingezet voor het invoeren van de voortgangstoets. Haar is het wel gelukt en nu is deze manier van werken een feit. Het is ook beter om kennis en vaardigheden geleidelijk aan op te bouwen. Het leven is tenslotte een continu leerproces.”
#4 Houd jezelf scherp
“Wat voor de opleiding geldt, geldt ook voor je loopbaan. Niet voor niets vereist de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS) dat we aan na- en bijscholing doen. Maar ook is het goed om jezelf regelmatig de vraag te stellen: wat houdt mij op de rails? Welke uitdagingen houden mij fris? Kan ik dit over 15 jaar nog doen of is het dan tijd voor iets anders? Zo had ik een geweldige tijd in het Oogziekenhuis, maar vroeg ik mezelf rond mijn 50e af: wil ik dit doen tot mijn 65e, of wil ik nog iets anders leren dat me meer voldoening geeft? Of haal ik hier al mijn voldoening uit? Dat was de reden om een switch te maken naar het toenmalige VUmc, als hoogleraar en afdelingshoofd. Dat voelde voor mij hetzelfde als in Boston: ik verliet het warme nest en begon weer met niets.”
#5 Ga in loondienst
“Medici veranderen niet snel van baan. Een stap zetten naar een andere werkkring gaat vaak gepaard met een verhuizing van het hele gezin en is dus al best een uitdaging. Maar als je dan ook nog ‘gebakken’ zit aan je eigen winkel, door deelname aan een maatschap, maak je het jezelf nog moeilijker. Zorg dat je jezelf de vrijheid gunt om af en toe een nieuw avontuur aan te gaan. Dat zorgt er ook voor dat je als professional gelukkig blijft en niet verzuurd de laatste jaren van je carrière moet doorakkeren. Bovendien vind ik: je bent dokter geworden om een klus te klaren voor de maatschappij, niet om een winkel te willen runnen.”
#6 Ken de waarde van een grote groep
“Collega’s zijn mensen met wie je moet kunnen samenwerken om te doen waarvoor je bent ingehuurd. Dat betekent dat je elkaar op professioneel functioneren en gedrag moet kunnen aanspreken. Het is leuk als je bevriend raakt, maar je kunt niet met iedereen in de vakgroep bevriend zijn. Het voordeel van werken in een grote vakgroep is dan wel dat er altijd mensen tussen zitten met wie je een warme band opbouwt.”
#7 Verander af en toe van rol
“Met het ouder worden veranderen je interesses en vaardigheden. Ouderen zijn bijvoorbeeld vaak beter in verstandige beslissingen nemen, omdat ze meer tijd nemen om te reflecteren en voors en tegens te overwegen. Jongeren zijn meer actiegericht. Toen ik na 9 jaar leidinggeven Amsterdam verruilde voor het Maastricht UMC, kreeg ik daar veel meer de ruimte voor taken die meer bij mijn leeftijd pasten, zoals het coachen van jongeren, het vormgeven van een interne auditcommissie en extern voor besturen en adviseren.”
#8 Durf vooruit te denken
“Toen ik 28 jaar was dacht ik: ik kan nu goed opereren, maar dat houdt op een bepaalde leeftijd op. We zijn nu eenmaal onderhevig aan de biologie. Maar wat wil ik dan? Ik heb me altijd voorgenomen om op mijn 65e te stoppen met het hanteren van het mes. Zo is het ook gegaan: 1 dag voor mijn verjaardag voerde ik mijn laatste netvliesoperatie uit. Een wezenlijke verandering. Ik ben mijn hele leven bezig geweest om verschil te willen maken en mensen te willen helpen. Wat betekent het als die taak ophoudt? Wie ben ik nog als ik geen dokter meer ben na mijn pensioen? Voor mij is het belangrijk om een bijdrage te leveren aan het collectief en het gevoel te hebben dat ik meetel. Dat vraagt om tijdig anticiperen. Zo voer ik nog steeds advieswerk uit voor ziekenhuizen, vakgroepen en het NOG-bestuur.”
#9 Blijf nieuwsgierig
“Uiteindelijk zit ook aan mijn huidige functies een houdbaarheidsdatum. Je moet tenslotte voeling hebben met de praktijk. Wel verwacht ik dat dit een vloeiende overgang wordt. Nu al merk ik dat ik niet elke dag zin heb in denkwerk. Daar is die biologie weer, dat moet je accepteren. Maar dat betekent niet dat je mentaal minder actief hoeft te zijn. De menselijke geest is zo vindingrijk: naast de grootsheid van de anti-VEGF-injecties zijn alle chirurgische uitvindingen eigenlijk maar klein bier. En er komt nog zo veel aan, alleen al op het gebied van gen- en stamceltherapie. Wat dat betreft zou ik nog wel 100 jaar willen leven, om te zien waar we dan staan!”