De dunne lijn tussen slapen en waken op de intensive care en hypersomnolentieaandoeningen

Delen via:

Op 10 oktober 2024 promoveerde A.E. (Adrienne) van der Hoeven in het Academiegebouw van de Universiteit Leiden op haar proefschrift ‘The fine line between sleep and wakefulness: understanding hypersomnolence disorders and sleep in the intensive care environment’. Haar promotor was prof. dr. Gert Jan Lammers. Als copromotoren traden dr. R. (Rolf) Fronczek en dr. D. (Denise) Bijlenga op.

Wat was het doel van je promotieonderzoek?

In mijn proefschrift onderzoek ik twee verschillende scenario’s waarin slaapproblemen voorkomen, namelijk bij centrale stoornissen van hypersomnolentie, zoals narcolepsie, en in de Intensive Care (IC)-omgeving. De oorzaken van verstoorde slaap verschillen tussen deze twee scenario’s, maar er zijn ook veel overeenkomsten, zoals slaappatronen die veel op elkaar lijken en een verstoord dag-nachtritme. Door de kennis in het ene domein uit te breiden, komen we ook tot ideeën en oplossingen die bruikbaar zijn in het andere domein.

Ik heb onder andere gekeken naar de diagnostiek van hypersomnolentieaandoeningen en specifiek ook naar de gebruikte hypocretine 1-afkapwaarde voor de diagnose narcolepsie type 1 en de betrouwbaarheid van de hypocretine 1-meetmethoden. Daarnaast heb ik bij slaap op de IC gekeken naar slaapproblemen in algemene zin, de relatie tussen slaap en mortaliteit en naar het voorkomen van levensechte (vaak nare) droomervaringen bij IC-patiënten.

Wat wil jij dat de klinische dokter van jouw onderzoek weet?

Hypocretine 1-metingen met radioimmunoassay (RIA) blijven de gouden standaard voor de diagnose van narcolepsie type 1. We hebben aangetoond dat RIA’s betrouwbaar zijn, maar artsen moeten zich bewust zijn van de variabiliteit in testmethoden. Ook bij diagnostiek met een duidelijke afkapwaarde is de uitkomst niet helemaal zwart-wit. Deze variabiliteit kan bij de RIA bijvoorbeeld verminderd worden door uitslagen te corrigeren met behulp van een referentiesample. Ook tekenend hiervoor is dat wij een hogere afkapwaarde (150 pg/mL) vinden dan de huidige.

Daarnaast verdienen onderbelichte symptomen van hypersomnolentieaandoeningen, zoals verminderde vigilantie, extra aandacht. De Sustained Attention to Response Task (SART) is een eenvoudige en goedkope manier om dit te onderzoeken.

Wat betreft de IC benadrukt ons onderzoek het belang van actieve monitoring en verbetering van slaap. Slechte slaap op de IC is geassocieerd met een verhoogd risico op delier en mogelijk hogere mortaliteit. Het routinematig gebruik van benzodiazepines als slaapmiddel op de IC blijkt ineffectief. Alternatieven zijn dus dringend nodig. Ook ervaren veel patiënten nare, levensechte dromen, een klacht die tot nu toe weinig aandacht heeft gekregen.

Wat was het meest frustrerende onderdeel van je onderzoek?

Tijdens de COVID-19-pandemie was onderzoek doen op de intensive care niet altijd even gemakkelijk. De prioriteiten lagen natuurlijk anders. Heel begrijpelijk. Helaas heeft wel een aantal projecten vertraging opgelopen, ook buiten de IC overigens. Wel heb ik goede hoop dat ze de komende jaren alsnog tot een goed einde gebracht gaan worden. Daar zal ik in ieder geval aan meehelpen.

Welk moment/inzicht bracht een doorbraak?

Een belangrijk inzicht uit mijn onderzoek was dat de uitkomsten van de SART niet samenhangen met de resultaten van de gebruikelijke diagnostische methoden voor hypersomnolentieaandoeningen, die voornamelijk focussen op overmatige slaperigheid overdag. Dit betekent dat de verminderde volgehouden aandacht, zoals gemeten met de SART, niet eenvoudigweg een gevolg is van die overmatige slaperigheid, maar een op zichzelf staand en belangrijk aspect is dat verdere aandacht verdient.

Wat is de vervolgvraag die voortkomt uit jouw onderzoek?

Wat is precies de relatie tussen slaap en mortaliteit, vooral in de context van de IC? Als we die relatie beter begrijpen, komen we ook meer te weten over de functies van slaap. Bovendien is er een dringende behoefte aan effectieve behandelmethoden voor slaapstoornissen op de IC. Hoe kunnen we de slaapkwaliteit verbeteren om het risico op complicaties zoals delier te verlagen?

Wat neem je zelf mee uit jouw promotieonderzoek? Wat zijn jouw volgende stappen?

Ik neem niet alleen veel waardevolle kennis en organisatorische skills mee, maar ook talloze mooie ervaringen en herinneringen. Een van mijn volgende stappen is om, samen met de collega die het onderzoek inmiddels heeft overgenomen, een onderzoek af te ronden naar de effectiviteit en veiligheid van natriumoxybaat op de IC. Bij narcolepsiepatiënten wordt dit middel al jaren toegepast, maar op de IC is het nog niet onderzocht. Daarnaast ben ik enthousiast om in januari bij het UMCG te beginnen als AIOS neurologie.

Fase I/II-studie naar antisense oligonucleotide tofersen bij SOD1-ALS

sep 2020 | Neuro-musculair

Lees meer over Fase I/II-studie naar antisense oligonucleotide tofersen bij SOD1-ALS

Prof. dr. Jeannette Hofmeijer over vruchtbare interactie tussen lab en kliniek

sep 2020 | Neuro-vasculair

Lees meer over Prof. dr. Jeannette Hofmeijer over vruchtbare interactie tussen lab en kliniek

Het nut van het meten van lactaat in CSF

aug 2020 | Neuro-vasculair

Lees meer over Het nut van het meten van lactaat in CSF

Inzicht in de genetica van dementie met lewy bodies

aug 2020 | Dementie

Lees meer over Inzicht in de genetica van dementie met lewy bodies

Klinische manifestaties, onderzoek en behandeling van neurosarcoïdose

aug 2020

Lees meer over Klinische manifestaties, onderzoek en behandeling van neurosarcoïdose

Risico op herseninfarct bij COVID-19 groter dan bij influenza

aug 2020 | Neuro-vasculair

Lees meer over Risico op herseninfarct bij COVID-19 groter dan bij influenza

Overmatige slaperigheid overdag bij OSA & narcolepsie: de laatste inzichten

22 jan 2025 om 20:00

Lees meer over Overmatige slaperigheid overdag bij OSA & narcolepsie: de laatste inzichten

Neurologisch Jaaroverzicht 2024

17 dec 2024 om 20:00 | Bewegingsstoornissen, Dementie, Hoofdpijn, Multipele Sclerose

Lees meer over Neurologisch Jaaroverzicht 2024

Hersenbloedingen in nieuw perspectief:
het belang van TIME=BRAIN en het couperen van antistolling

2 dec 2024 om 20:00 | Neuro-vasculair

Lees meer over Hersenbloedingen in nieuw perspectief:
het belang van TIME=BRAIN en het couperen van antistolling

RNA therapie: nu en in de toekomst - deel 2

30 sep 2024 om 20:00

Lees meer over RNA therapie: nu en in de toekomst - deel 2

B-cel therapieën bij MS: impact op immunologie

10 jun 2024 | Multipele Sclerose, Vaccinatie

Lees meer over B-cel therapieën bij MS: impact op immunologie

Keynote webinar | Spotlight on sleep in brain health

2 mei 2024 om 18:00

Lees meer over Keynote webinar | Spotlight on sleep in brain health

Neurologisch Jaaroverzicht 2023

20 feb 2024 | Bewegingsstoornissen, Dementie, Epilepsie, Hoofdpijn, Multipele Sclerose, Neuro-vasculair

Lees meer over Neurologisch Jaaroverzicht 2023

Masterclass Wervelkolom Welzijn: hedendaagse inzichten en oplossingen

30 jan 2024 om 20:00

Lees meer over Masterclass Wervelkolom Welzijn: hedendaagse inzichten en oplossingen

Plaatsbepaling van device-aided therapies (DATs) bij de ziekte van Parkinson

7 aug 2023 | Bewegingsstoornissen

Lees meer over Plaatsbepaling van device-aided therapies (DATs) bij de ziekte van Parkinson
Er zijn geen e-learnings gevonden.

MS Pitstop: Update Diagnose en Nieuwe Ontwikkelingen in MS

dinsdag 19 nov 2024 van 18:00 tot 21:15 | Multipele Sclerose

Lees meer over MS Pitstop: Update Diagnose en Nieuwe Ontwikkelingen in MS

ECTRIMS in NL

woensdag 24 sep 2025 t/m vrijdag 26 sep 2025 | Multipele Sclerose

Lees meer over ECTRIMS in NL

Hoeveelheid reticulaire pseudodrusen gerelateerd aan risico op een beroerte

sep 2024 | Myocardinfarct, Netvliesafwijkingen, Neuro-vasculair

Lees meer over Hoeveelheid reticulaire pseudodrusen gerelateerd aan risico op een beroerte

Veranderingen in korteketenvetzuren hangen samen met ziekteprogressie bij patiënten met MS

sep 2024 | Multipele Sclerose

Lees meer over Veranderingen in korteketenvetzuren hangen samen met ziekteprogressie bij patiënten met MS

De effectiviteit, veiligheid en belasting van behandeling met cladribine-tabletten

sep 2024 | Multipele Sclerose

Lees meer over De effectiviteit, veiligheid en belasting van behandeling met cladribine-tabletten

Hoe presenteert corticale encefalitis zich bij kinderen met MOGAD?

sep 2024 | Multipele Sclerose

Lees meer over Hoe presenteert corticale encefalitis zich bij kinderen met MOGAD?

3D-FLAIR bruikbaar voor de identificatie van neuritis optica

sep 2024 | Multipele Sclerose

Lees meer over 3D-FLAIR bruikbaar voor de identificatie van neuritis optica

De-escalatie geeft hoger risico op relapses en ziekteprogressie

sep 2024 | Multipele Sclerose

Lees meer over De-escalatie geeft hoger risico op relapses en ziekteprogressie

Therapeutische inertie bij de behandeling van vrouwen met MS

sep 2024 | Multipele Sclerose

Lees meer over Therapeutische inertie bij de behandeling van vrouwen met MS

Kan progressie onafhankelijk van relapsactiviteit worden vastgesteld met patiëntgerapporteerde uitkomsten?

sep 2024 | Multipele Sclerose

Lees meer over Kan progressie onafhankelijk van relapsactiviteit worden vastgesteld met patiëntgerapporteerde uitkomsten?

Veranderingen in structurele connectiviteit bij mensen met MS en cognitieve beperkingen

sep 2024 | Multipele Sclerose

Lees meer over Veranderingen in structurele connectiviteit bij mensen met MS en cognitieve beperkingen

Podcast: AI in stroke - Using deep learning to predict clinical outcomes after stroke

jan 2024 | Neuro-vasculair

Lees meer over Podcast: AI in stroke - Using deep learning to predict clinical outcomes after stroke

Podcast: Stem cell therapy for PD - A new era for managing Parkinson’s disease?

dec 2023 | Bewegingsstoornissen

Lees meer over Podcast: Stem cell therapy for PD - A new era for managing Parkinson’s disease?

Real World Evidence in MS

jan 2020 | Multipele Sclerose

Lees meer over Real World Evidence in MS

MedNet Neurologie 2024-03

sep 2024

Lees meer over MedNet Neurologie 2024-03

MedNet Neurologie 2024-02

jun 2024

Lees meer over MedNet Neurologie 2024-02

MedNet Neurologie 2024-01

mrt 2024

Lees meer over MedNet Neurologie 2024-01

MedNet Neurologie 2023-04

dec 2023

Lees meer over MedNet Neurologie 2023-04

MedNet Neurologie 2023-03

sep 2023

Lees meer over MedNet Neurologie 2023-03

MedNet Neurologie 2023-02

jun 2023

Lees meer over MedNet Neurologie 2023-02

MedNet Neurologie 2023-01

mrt 2023

Lees meer over MedNet Neurologie 2023-01

MedNet Neurologie 2022-04

dec 2022

Lees meer over MedNet Neurologie 2022-04

MedNet Neurologie 2022-03

sep 2022

Lees meer over MedNet Neurologie 2022-03