Zij is verpleegkundig specialist (advanced nurse practitioner) algemene gezondheidszorg (VS AGZ), hij physician assistant (PA). Zowel Liesbeth Beaart-van de Voorde als dr. Florus van der Giesen hebben daarbij de reumatologie als speciaal aandachtsgebied. Wat houden de functies VS en PA nu precies in? “Het is maar wat je afspreekt.”
Beaart-van de Voorde werkt sinds 2006 bij de afdeling Reumatologie van het LUMC; in 2013 werd ze er verpleegkundig specialist. Haar basisopleiding is HBO Verpleegkunde. Daarna heeft Beaart-van de Voorde meerdere verpleegkundige specialistische vervolgopleidingen gevolgd, de post-bachelor Zorgmanagement en later de master Advanced Nursing Practice (MANP). De MANP heeft twee uitstroomvarianten oftewel specialisaties: AGZ en GGZ. Tijdens en na de opleiding specialiseert een VS zich verder in een expertisegebied binnen een medisch (sub)specialisme, voor Beaart-van de Voorde is dit reumatologie. Naast haar werk als VS AGZ werkt ze één dag per week als docent voor de MANP aan de Hogeschool Leiden.
Van der Giesen, van huis uit fysiotherapeut, is verbonden aan het Zuyderland Ziekenhuis in Heerlen en Sittard-Geleen. Ook als fysiotherapeut was hij al betrokken bij de reumatologische zorg, destijds in het LUMC bij wat toen reumakliniek Sole Mio heette, nu Reumatologie Academische Zorg. In 2010 is Van der Giesen in Leiden gepromoveerd op zijn onderzoek naar revalidatie bij patiënten met RA. Daarna begon hij zijn opleiding tot PA, die hij in 2012 afrondde. Zowel Beaart-van de Voorde als Van der Giesen zijn actief binnen de vereniging van Nederlandse Health Professionals in de Reumatologie (NHPR), Van der Giesen als bestuurslid. Beaart-van de Voorde is voorzitter van het netwerk VS Reumatologie (afdeling V&VN-VS). Ze schatten dat er binnen de reumatologie in Nederland zo’n 35 VS’en werkzaam zijn en 18 PA’s. NB: op www.nhpr.nl zijn definities en verdere informatie te vinden over de vele functies en aandachtsgebieden van zorgverleners binnen de reumatologie.
Zelfstandige behandelrelatie
Een VS is een HBO-opgeleide, BIG-geregistreerde verpleegkundige die de MANP-opleiding (NLFQ 7) met goed gevolg heeft afgelegd en ingeschreven is in het Verpleegkundig Specialisten Register. “Kort gezegd is de opleiding tot VS een verdieping van het verpleegkundig vak, en verwerf je tijdens de opleiding medische kennis en vaardigheden”, aldus Beaart-van de Voorde. “Je gaat een zelfstandige behandelrelatie aan met, in mijn geval, de reumatologische patiënt en je bent bevoegd om medische zorg te verlenen. Onder voorwaarden die in de wet zijn vastgelegd, zijn zowel de VS als PA bevoegd om voorbehouden medische handelingen te initiëren, uit te voeren of te delegeren. Voorbeelden van deze handelingen zijn receptplichtige medicatie voorschrijven en intra-articulaire injecties toedienen; ook valt het regievoerend behandelaarschap hieronder.” Beaart-van de Voorde vat het als volgt samen: “Een VS biedt geneeskundige zorg en integreert daarin verpleegkunde. Een PA levert geneeskundige zorg. Beide functies kunnen echter sterk overlappen.”
Een van de dingen die beide functies gemeen hebben, is laagdrempelige samenwerking met andere zorgverleners, gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Beaart-van de Voorde: “We maken allebei volwaardig deel uit van het medisch team en overleggen daarmee. Als bepaalde zorg niet tot jouw deskundigheid behoort, kun je het eventueel overdragen.” Van der Giesen: “Anderzijds heeft iedereen ook zijn eigen specialiteiten, zijn ‘hobby’s’, waarin ze extra goed zijn en waarover zij als vraagbaak kunnen dienen, ook voor medisch specialisten.”
Omgeschoold paramedicus
Wie PA wil worden, heeft al een HBO-opleiding in de individuele gezondheidszorg. Van der Giesen: “Een PA is iemand met een paramedisch of verpleegkundig beroep – in mijn geval dus fysiotherapeut – die zich omschoolt. Hij bekwaamt zich zodoende op basis van een extra opleiding in geneeskundige taken en voorbehouden handelingen en kan taken van artsen overnemen. Daarbij gaat het om brede ondersteuning in de individuele medische zorg. Taken overnemen wil niet zeggen dat je steeds per taak wordt gevraagd die te doen. Je ontfermt je in brede zin over medische zorgtaken, zoals taken als zaalarts of poliklinische zorgtaken.” Zo verschillend als de achtergrond van de VS en PA kan zijn, in de praktijk is er een heel belangrijke overeenkomst: beiden functioneren volledig autonoom. “Je hebt je eigen expertisegebied waarbinnen alleen jij verantwoordelijk bent voor jouw handelen,” aldus Beaart-van de Voorde. “Er is alleen een tussenkomst van een reumatoloog als wijzelf vinden dat dit nodig is. We werken dus geen van tweeën onder supervisie van een reumatoloog. Diens verantwoordelijkheid is vooral: vaststellen of jij als VS of PA de juiste expertise hebt voor de taken die je krijgt.”
Dr. F.J. van der Giesen, physician assistant in het Zuyderland Ziekenhuis in Heerlen en Sittard-Geleen
Eigen invulling
Beaart-van de Voorde benadrukt dat je niet de opleiding VS of PA doet en dan een medisch specialisme kiest, het is andersom. Er moet een specialisme zijn dat een praktijkopleidingsplaats wil creëren, voordat je toegelaten wordt tot de opleiding. “Een groot deel van je opleiding vindt vervolgens plaats in de praktijk, op je toekomstige werkplek.”
Dat maakt het lastig de functies VS en PA te definiëren en te onderscheiden. De invulling per centrum kan heel verschillend zijn. Van der Giesen: “Bij iemand die de opleiding tot verpleegkundige of reumatoloog heeft gedaan, weet je aan de hand van gedefinieerde eindtermen wat de verworven competenties zijn. Maar de opleidingen MANP en de master PA worden deels vormgegeven op geleide van individuele curricula, die vorm krijgen op basis van de rol die je binnen je functie gaat vervullen.” Beaart-van de Voorde vult aan: “Wat iemand precies kan en doet, verschilt dus per centrum en zelfs per persoon.”
Van der Giesen erkent een nadeel aan de variabiliteit van de functie-inhoud. “Het is moeilijk uit te leggen dat je iemand opleidt en daarna niet goed weet wat die persoon kan op basis van het getuigschrift. Hieraan moeten we met onze beroepsgroep ook verder werken. Ik ben opgeleid aan de hand van EPA’s: entrustable professional activities. Eigenlijk is mijn getuigschrift zonder die EPA’s vrij inhoudsloos, want de EPA’s laten mijn specifieke expertise zien. En ook dat is na mijn afstuderen alweer enorm veranderd. Sinds ik mijn opleiding bijna 15 jaar geleden heb afgerond, is mijn expertise gegroeid, heb ik zeven aanvullende EPA’s gehaald.”
Ongrijpbaar
Ook voor vakgroepen of maatschappen kan de functie van VS of PA ongrijpbaar zijn. Ze proberen de functie vast te pinnen op één of twee gevallen waarover ze gehoord hebben. Beaart-van de Voorde: “Als de ervaring met hen niet zo goed is geweest, zeggen ze al gauw: Dat lukt niet, het is te ingewikkeld, is niks voor ons. Of ze zeggen juist: precies zo iemand willen wij ook. Maar je kunt dat niet generaliseren, juist omdat de functie-inhoud helemaal niet vastligt. Beaart-van de Voorde: “Het is maar wat je afspreekt. De setting waarin je werkt bepaalt je verantwoordelijkheden en competenties, die je kunt blijven uitbreiden. ”Van der Giesen: “Dé PA of VS bestaat niet. Het is een complete wisselwerking tussen de wensen van een vakgroep of maatschap reumatologen en het expertiseniveau dat iemand haalt of kan gaan halen. Daardoor kan de functie vorm krijgen op geleide van wat nodig is.”
Kijken door de bril van de eerdere opleiding
Zowel Beaart-van de Voorde als Van der Giesen zeggen dat ze onvermijdelijk ook de bril van hun eerdere beroep ophouden. “Ik kan niet anders dan mijn verpleegkundige achtergrond meenemen”, aldus Beaart-van de Voorde. “Wanneer coassistenten meelopen, valt het hun op dat ik vaak beter aansluit bij het begripsniveau van de patiënt, ook meer inga op wat een patiënt zegt. Ik weet ook beter wat een verpleegkundige te bieden heeft, en dus wanneer het zinvol is om te verwijzen naar een verpleegkundige.”
Van der Giesen: “Ik heb een volledig andere rol gekregen nadat ik PA ben geworden. Maar ik heb veel lol van mijn eerdere opleiding en ervaring in de fysiotherapie. Daardoor heb ik misschien wat meer kijk op bepaalde mechanische problemen dan de gemiddelde reumatoloog. Dat is bijvoorbeeld handig bij de differentiaaldiagnose bij klachten van het bewegingsapparaat.” Bij fysiotherapeutische behandelingen is Van der Giesen niet meer betrokken. “Ik geef hooguit weleens advies over een oefening hier en daar.”