Beter bewegen kan een wereld van verschil maken voor patiënten met reumatische aandoeningen. Toch zijn fysiotherapeuten met de juiste kennis nog lastig te vinden. Voor patiënt én reumatoloog. Onderzoeker en fysiotherapeut Wilfred Peter is voorzitter van het netwerk ReumanetNL (reumanetNL.nl): ‘Het is nu nog vaak zoeken naar een speld in een hooiberg.’
De oudere dame die in de zaal van Reade aan de Jan van Breemenstraat in Amsterdam aan het oefenen is, heeft reumatoïde artritis (RA) en diabetes mellitus type 2. Haar overgewicht maakt bewegen lastiger en in combinatie met RA ook pijnlijker. Even verderop zit een man met axiale spondyloartritis (axSpA) op de fiets. “Hij wil zo actief mogelijk blijven en geeft niet snel toe aan zijn pijn”, vertelt fysiotherapeut Wilfred Peter. “Samen met de fysiotherapeut onderzoeken deze mensen waar hun grenzen liggen: op een goede dag, maar ook op een dag dat het minder gaat, zoals vandaag.”
Weer gaan bewegen
Al ruim dertig jaar werkt Peter bij Reade. Reade richt zich op klachten van het houding- en bewegingsapparaat bij reumatische aandoeningen. “Wat mij aanspreekt, is dat ik mensen met een chronische reumatische ziekte langdurig kan begeleiden. Ik vind het waardevol om als onderdeel van een team met daarin onder andere een revalidatiearts, reumatoloog, maatschappelijk werker, psycholoog en een ergotherapeut, te kijken wat ik kan betekenen voor iemand. Dat is complex: bij de één bestaat de aandoening al jaren en spelen psychosociale problemen en comorbiditeiten een rol, terwijl de ander de diagnose nog maar net heeft gekregen en bijvoorbeeld worstelt met hoe het leven weer op te pakken. Vaak is het ook een uitdaging om weer te gaan bewegen met chronische pijn of moeheid. Met bewegen kun je veel winnen: van het behoud of verbeteren van functioneren tot anders omgaan met beperkingen en de fysiotherapeut kan hierbij helpen.”
Er is inmiddels een schat aan wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat bewegen zinvol is. “Intensief bewegen betekent vaak meer kunnen en minder pijn. Een positieve beweegervaring, met de juiste coaching en begeleiding, kan mensen meer zelfvertrouwen geven. Tijdens de intake doen we onderzoek naar beweeglijkheid, spierkracht, stabiliteit, coördinatie en balans. Vervolgens worden patiëntspecifieke doelen en een individueel behandelplan opgesteld op basis van evidence-based richtlijnen. Dit varieert van algehele spierkrachtopbouw tot heel specifiek een beperkte activiteit oefenen, zoals aan- en uitkleden ondanks de schouderklachten, of juist anders bewegen: zodat je jezelf wel kunt aankleden, maar met minder overbelasting voor je schouder.”
Maatwerk
Naast zijn werk in de praktijk is Peter ook twee dagen per week verbonden aan het LUMC als senior onderzoeker. “We vermoeden dat mensen met RA en axSpA en ernstige functionele beperkingen baat hebben bij langdurige ondersteuning met fysiotherapie volgens een individueel behandelprotocol. We willen nu aantonen dat voor deze kleine groep langdurige fysiotherapie op maat (kosten)effectief is. Mensen hebben dan mogelijk geen duurdere zorg of een revalidatiecentrum meer nodig. In een andere studie kijken we hoe lang mensen met knie- of heupartrose behandeling nodig hebben om tot functioneel herstel te komen. Nu is dat vaak standaard 1 jaar, maar dit kan verschillen door leeftijd, comorbiditeit of hoe actief mensen zelf zijn. Door uit te gaan van functionele doelen, is overbehandeling misschien te voorkomen en is korter behandelen mogelijk.”
Blended oefenen
In het UMC Utrecht en de Hogeschool Utrecht vindt veel onderzoek plaats naar e-health en e-exercise-programma’s bij onder andere artrose, vertelt Wilfred Peter. Veelbelovend zijn de blended behandelingen, waarin mensen een deel online thuis doen en een deel onder begeleiding van de fysiotherapeut. De verschillende onderzoeken moeten leiden tot meer maatwerk in de behandeling van artrose met fysiotherapie. Wel is er nog veel te winnen in het laten landen van de nieuwe kennis in de praktijk. Peter: “Dat kan door dit in de basisopleiding op te nemen. Het LUMC en ReumanetNL zijn daarnaast betrokken bij de inhoud van de basisscholing reumatische aandoeningen van het Nederlands Paramedisch Instituut, dat cursussen aanbiedt aan fysio-, ergo- en oefentherapeuten.”
Deskundige om de hoek
Een nog grotere uitdaging is het vindbaar maken van de fysiotherapeut met de juiste kennis en ervaring. Zowel voor patiënten als voor reumatologen. “Er zijn 34.000 geregistreerde fysiotherapeuten en 1.800 oefentherapeuten in Nederland. Zo’n 160 van hen zijn gespecialiseerd op het gebied van reumatische aandoeningen, maar dat staat vaak niet vermeld op de website van een praktijk en is ook voor de reumatoloog meestal onbekend. Dat maakt verwijzen lastig. Het is al snel zoeken naar een speld in een hooiberg.” Dit was een van de redenen om vanuit het LUMC ReumanetNL op te richten. “Op onze website hebben we een Zorgzoeker. Daar toetsen mensen hun postcode of plaatsnaam in, ze krijgen dan de dichtstbijzijnde deskundige fysio- en oefentherapeuten te zien.”
Deskundig betekent dat de fysio- of oefentherapeut een geldige BIG-registratie heeft en kan aantonen dat hij geaccrediteerde scholing heeft gevolgd op het gebied van de zorg voor reumapatiënten. Ook dient de therapeut zich regelmatig bij te scholen. “Wij checken jaarlijks of onze leden voldoen aan de kwaliteitscriteria. We kijken naar opleiding, maar ook of therapeuten hun patiënten behandelen volgens officiële behandelrichtlijnen. Verder vragen we of hun praktijkruimte geschikt en toegankelijk is voor mensen met reuma. Tot slot stimuleren we netwerkbijeenkomsten om met verschillende beroepsgroepen kennis en ervaringen te delen om de reumazorg verder te verbeteren.”
Samen in de regio
Om het netwerk op te bouwen, is een voorwaarde dat de contacten verbeteren met onder andere reumatologen, huisartsen, reumaverpleegkundigen, orthopedisch chirurgen, ergotherapeuten en maatschappelijk werkers. ReumanetNL wil de onderlinge samenwerking en bekendheid vergroten door nieuwsbrieven te verspreiden via de beroepsverenigingen zoals de NVR, V&VN en de NHPR, de vereniging van health professionals in de reumatologie. Peter: “Maar we organiseren ook jaarlijks een gezamenlijk congres voor fysio- en oefentherapeuten, de NHPR en reumaverpleegkundigen. Het zou goed zijn als reumatologen daar ook bij aansluiten. Er liggen veel kansen in regionale samenwerking. Voor scholing, maar ook voor behandeling, onderzoek en de organisatie van zorg.”
Uiteindelijk hoopt de Peter dat er straks overal in het land samenwerkingsverbanden ontstaan tussen de eerste- en tweedelijns reumazorg. “Het doel van zo’n integrale benadering is dat iemand goed met zijn aandoening omgaat en een optimale maatschappelijke participatie bereikt”, vertelt Peter. “Afhankelijk van de aandoening ligt de regie van de behandeling bij een eerste- of tweedelijns zorgverlener. Dat kan de reumatoloog zijn, maar ook een reumaverpleegkundige of fysiotherapeut.”
Patiënt in de regie
Tot slot zal de patiënt zelf steeds vaker de regie nemen, verwacht Wilfred Peter. “Met apps als de Reumameter krijgen patiënten nu al meer inzicht in hun ziekteactiviteit en is een controleafspraak flexibeler te plannen: bijvoorbeeld alleen bij flares.” De app is ook uit te breiden naar andere domeinen, zoals fysiek functioneren en welzijn. “Denk bijvoorbeeld aan een gerichte verwijzing naar fysiotherapie. Dat gaat bijdragen aan meer zelfredzaamheid. Zo wordt reumazorg echt op maat, op het juiste moment en bij de juiste zorgverlener.”