Eerste stappen naar gentherapie voor syndroom van Alport

Delen via:

Internist-nefroloog dr. Siebe Spijker werkt aan de ontwikkeling van gentherapie voor het syndroom van Alport. Hij gebruikt daarvoor zogeheten mininiertjes die in het laboratorium worden gekweekt. Recent heeft hij een model ontwikkeld waarmee hij onderzoek kan gaan doen. Van de Nierstichting heeft hij daarvoor een Kolffbeurs gekregen van 225.000 euro.

Voorafgaand aan zijn opleiding tot nefroloog heeft Spijker promotieonderzoek gedaan, met als doel vanuit stamcellen insulineproducerende cellen te maken. Nu gebruikt hij die kennis en technieken om stamcellen om te vormen tot niercellen. Ervaring daarmee deed hij op in het Murdoch Children’s Research Institute in Melbourne (Australië) waar hij leerde om mininiertjes te kweken. “Wellicht kunnen we gekweekte nieren ooit gebruiken voor transplantatie. Maar mijn persoonlijke doel is om nu eerst nierziekten beter te begrijpen.”

Pluspunt

Mininiertjes worden gekweekt uit iPS-cellen, oftewel geïnduceerde pluripotente stamcellen, uit bloed van patiënten. Groot pluspunt is dat die cellen de genetische eigenschappen hebben van de patiënt. Spijker onderzoekt specifiek het erfelijke syndroom van Alport, waarvoor nog geen behandeling bestaat. De ziekte uit zich door klachten aan de nieren, gehoor en soms ogen. Veel patiënten krijgen uiteindelijk nierfalen waarbij dialyse of een niertransplantatie nodig is. Onderzoek naar ziekten vindt traditioneel plaats vanuit een nierbiopt. “Maar een biopt nemen kan risico’s hebben en gebeurt vaak eenmalig. Mininiertjes daarentegen zijn eenvoudig en op grote schaal te maken. Dat heeft dus veel voordelen. Vanuit stamcellen kunnen we die in vier weken kweken. Daarna is er allerlei onderzoek mee mogelijk. Een mininiertje is met het blote oog zichtbaar en heeft nefronen en tubuli. Deze zijn nog niet helemaal functioneel, wat een beperking is in dit onderzoek. Mininiertjes zijn vergelijkbaar met een embryonale nier.”

Lekkage

Bij het syndroom van Alport is er een fout in het membraan in de glomerulus. Het membraan bestaat uit collagenen, maar bij Alport wordt door een DNA-mutatie het collageen IV-alpha-5 niet goed aangemaakt. Daardoor werkt het nierfilter niet goed en ontstaat lekkage. “Deze patiënten zijn op de leeftijd van 30 of 40 jaar toe aan dialyse. Kinderen met snel progressieve Alport hebben al op jonge leeftijd een transplantatie nodig. Naast cystenieren is dit de meest voorkomende vorm van aangeboren nierziekten. Het treft in westerse landen naar schatting ongeveer 1 op 10.000 mensen. Het collageen komt ook voor in ogen en oren, dus ook daar kunnen problemen ontstaan.”

Omdat de bloeddruk gaandeweg toeneemt, worden patiënten met het syndroom van Alport behandeld met bloeddrukverlagers. Maar meer behandelopties zijn er momenteel niet. “Behandelaars kunnen alleen maar afwachten tot deze patiënten toe zijn aan dialyse of transplantatie”, aldus Spijker. “Er zijn geen mogelijkheden om echt de ziekte te behandelen. Terwijl we precies weten wat de oorzaak is.”

Als het lukt om het DNA voor collageen IV-alpha-5 te repareren, dan is het misschien mogelijk om de oorzaak van Alport aan te pakken. Daarom doet Spijker onderzoek naar gentherapie. Hij gebruikt daarvoor de zogeheten CRISPR-Cas-techniek, die tegenwoordig veel wordt gebruikt in DNA-onderzoek. Met deze techniek is het mogelijk om DNA op een heel specifieke plaats te ‘knippen’ en te repareren. “Deze techniek is heel nauwkeurig en is vrij gemakkelijk uit te voeren”, laat Spijker weten. “Maar gentherapie is niet iets wat je zo maar kunt doen bij kinderen of volwassen patiënten als je niet weet wat het precies doet in het lichaam. De mininiertjes bieden daarom een ideaal platform om onderzoek mee te doen.”

Bloedvaten

Spijker heeft tot nu toe gewerkt aan verfijning van het onderzoeksmodel van mininiertjes. Want gekweekte niertjes bevatten geen bloedvaten. Daarom brengt hij ze over naar een kippenei of naar een muis. Vanuit die omgeving groeien wel bloedvaatjes het mininiertje in. “Dan stroomt daadwerkelijk bloed door de glomeruli. Recent hebben we kunnen aantonen dat dan ook het collageen IV-alpha-5 wordt aangemaakt. Dat was een mooie stap vooruit in ons onderzoek. We hebben nu een goed model voor verder onderzoek.”

De volgende stap is om CRISPR-Cas toe te passen op een mininiertje met bloedvaten, en na te gaan of het op de juiste plek komt om het DNA te corrigeren. Dat is voor de toekomst de grote uitdaging, stelt Spijker. “Bij patiënten kun je theoretisch de methode inbrengen via bijvoorbeeld een adenovirus waarin CRISPR-Cas is ingebouwd. Sommige adenovirussen richten zich specifiek op niercellen, dus die zijn wellicht bruikbaar daarvoor. Uiteraard zijn dit heel relevante vragen voor toekomstig onderzoek. Voor nu willen we eerst aantonen dat het model werkt. Pas daarna kunnen we nadenken over hoe we het kunnen vertalen naar veilige toepassing bij mensen. Ik hoop dat we in de toekomst de ziekte bij patiënten in ieder geval kunnen afremmen. Dat kan nog vele jaren duren, maar gelukkig zijn er wel steeds meer bedrijfjes die zich bezighouden met gentherapie, niet alleen in de nier. Dat kan trajecten hopelijk versnellen. We staan nu aan de vooravond van deze ontwikkelingen.”

Immuungecompromitteerden krijgen extra dosis COVID-19-vaccin

sep 2021 | Chronische nierschade, Dialyse, Niertransplantatie, Vaccinatie, Virale infecties

Lees meer over Immuungecompromitteerden krijgen extra dosis COVID-19-vaccin

Openheid heelt meer dan u denkt

sep 2021

Lees meer over Openheid heelt meer dan u denkt

Liffert Vogt nieuwe hoogleraar klinische nefrologie en nierfysiologie

sep 2021 | Chronische nierschade

Lees meer over Liffert Vogt nieuwe hoogleraar klinische nefrologie en nierfysiologie

SLIMM-programma helpt tijdelijk om sedentaire levensstijl bij CNS-patiënten aan te pakken

sep 2021 | Chronische nierschade

Lees meer over SLIMM-programma helpt tijdelijk om sedentaire levensstijl bij CNS-patiënten aan te pakken

ArtDECO onderzoek naar aangeboren nierafwijkingen gestart

sep 2021 | Dialyse, Niertransplantatie

Lees meer over ArtDECO onderzoek naar aangeboren nierafwijkingen gestart

Zeggenschap over de toekomst van het werk

sep 2021

Lees meer over Zeggenschap over de toekomst van het werk

ERA Highlights 2024

2 jul 2024 om 20:30 | Chronische nierschade, Dialyse

Lees meer over ERA Highlights 2024

Cardiorenale casuïstiek in een transmurale setting

17 jun 2024 om 20:00 | Diabetes

Lees meer over Cardiorenale casuïstiek in een transmurale setting

Niertoxiciteit na orgaantransplantatie – Belicht vanuit diverse disciplines

11 jun 2024 om 20:00 | Acuut nierfalen, Chronische nierschade, Niertransplantatie

Lees meer over Niertoxiciteit na orgaantransplantatie – Belicht vanuit diverse disciplines

Expertdebat SLE, Deel 3 - Praktische handvatten: Van zwangerschapswens tot de rol van B-cellen in lupus

11 mrt 2024 | Immuuntherapie, SLE

Lees meer over Expertdebat SLE, Deel 3 - Praktische handvatten: Van zwangerschapswens tot de rol van B-cellen in lupus

Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met chronische nierschade

27 feb 2024 om 20:00 | Chronische nierschade, Diabetes

Lees meer over Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met chronische nierschade

ASN Highlights 2023

28 nov 2023 om 20:30 | Chronische nierschade, Diabetes

Lees meer over ASN Highlights 2023

ERA Highlights 2023

11 jul 2023 om 20:00 | Dialyse, Niertransplantatie

Lees meer over ERA Highlights 2023

CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

6 jun 2023 | Stamceltransplantatie, Virale infecties

Lees meer over CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met zeer hoog risico

30 mrt 2023 om 20:30 | Chronische nierschade, Diabetes, Hartfalen

Lees meer over Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met zeer hoog risico
Er zijn geen e-learnings gevonden.
Er zijn geen bijeenkomsten gevonden.

Een multimodaal deep-learningmodel voor de voorspelling van acuut nierfalen

okt 2024 | Acuut nierfalen

Lees meer over Een multimodaal deep-learningmodel voor de voorspelling van acuut nierfalen

Immunomodulerend effect levamisol bij kinderen met idiopathisch nefrotisch syndroom

okt 2024 | Chronische nierschade

Lees meer over Immunomodulerend effect levamisol bij kinderen met idiopathisch nefrotisch syndroom

Veel goed nieuws uit de FLOW-trial

okt 2024 | Chronische nierschade, Virale infecties

Lees meer over Veel goed nieuws uit de FLOW-trial

Niet minder sterfte en heropnames door gerichte correctie van hyponatriëmie

okt 2024 | Chronische nierschade

Lees meer over Niet minder sterfte en heropnames door gerichte correctie van hyponatriëmie

HSK21542 effectief en veilig tegen pruritus bij hemodialysepatiënten

okt 2024 | Dialyse

Lees meer over HSK21542 effectief en veilig tegen pruritus bij hemodialysepatiënten

GLP1-agonisten tijdens kankerbehandeling niet geassocieerd met hoger AKI-risico

okt 2024 | Acuut nierfalen, Immuuntherapie

Lees meer over GLP1-agonisten tijdens kankerbehandeling niet geassocieerd met hoger AKI-risico

Training in omgaan met pijn voor hemodialysepatiënten

okt 2024 | Dialyse

Lees meer over Training in omgaan met pijn voor hemodialysepatiënten

Effectiviteit en veiligheid van dapagliflozine bij gevorderde chronische nierschade

okt 2024 | Chronische nierschade

Lees meer over Effectiviteit en veiligheid van dapagliflozine bij gevorderde chronische nierschade

Betere immuunrespons na COVID-19-vaccinatie door vervangen MMF?

okt 2024 | Niertransplantatie, Vaccinatie

Lees meer over Betere immuunrespons na COVID-19-vaccinatie door vervangen MMF?

Multidisciplinaire podcastserie: CMV-infectie;
Diagnostiek en management na transplantatie

jun 2024 | Niertransplantatie, Stamceltransplantatie, Virale infecties

Lees meer over Multidisciplinaire podcastserie: CMV-infectie;
Diagnostiek en management na transplantatie

ERA Highlights 2023 Podcast

aug 2023 | Dialyse, Niertransplantatie

Lees meer over ERA Highlights 2023 Podcast

Maximale RAAS-blokkade bij CKD-patiënten met (risico op) hyperkaliëmie

nov 2020

Lees meer over Maximale RAAS-blokkade bij CKD-patiënten met (risico op) hyperkaliëmie

MedNet Nefrologie 2024-02

jul 2024

Lees meer over MedNet Nefrologie 2024-02

MedNet Nefrologie 2024-01

apr 2024

Lees meer over MedNet Nefrologie 2024-01

MedNet Nefrologie 2023-03

dec 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-03

MedNet Nefrologie 2023-02

jul 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-02

MedNet Nefrologie 2023-01

apr 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-01

MedNet Nefrologie 2022-03

dec 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-03

MedNet Nefrologie 2022-02

jul 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-02

MedNet Nefrologie 2022-01

apr 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-01