Voer een open gesprek met de patiënt. Bekijk een reumapatiënt met een holistische blik. En luister vooral naar wat de patiënt wil bereiken. Dat zijn adviezen van Jochem Nagels, orthopedisch chirurg in het LUMC, over samen beslissen met de patiënt. “Orthopeden zijn van oudsher sterk afhankelijk van het gesprek met de patiënt bij het bepalen van de behandeling.”
Nagels, die in het LUMC samenwerkt met reumatoloog prof. Tom Huizinga, streeft ernaar dat patiënten goed geïnformeerd en in overleg een keuze kunnen maken tussen behandelopties. Dat heeft mede te maken met de aard van het vak orthopedie: “We behandelen vaak pijnklachten, die bovendien niet levensbedreigend zijn. De keuzes gaan veelal over kwaliteit van leven. Daarom proberen we altijd in overleg met de patiënt tot een behandeling te komen.”
Niet veel te meten
Het werk van een reumatoloog is volgens Nagels meer protocollair vastgelegd. Zij gebruiken vaker stroomdiagrammen en stappenplannen en meten bijvoorbeeld ontstekingswaarden in het bloed of hebben scorelijsten voor de dikte van gewrichten. “Bij orthopeden gaat het meestal om pijn en vooral wat dat betekent voor het dagelijks leven. Daar kunnen we niet veel aan meten. Alleen bijvoorbeeld een pijnscore, maar die helpt ons niet altijd. Want een patiënt met een afwijking op een röntgenfoto hoeft daar helemaal geen last van te hebben. En andersom kan iemand met weinig afwijkingen juist veel beperking ervaren. Orthopeden zijn dus sterk afhankelijk van het gesprek met de patiënt om te bepalen welke behandeling geschikt is.”
Ernst van de klachten
In de gesprekken met patiënten kan veel duidelijk worden. Bij een patiënt die zegt veel last van de pijn te hebben, kan gaandeweg het gesprek blijken dat dit feitelijk meevalt. En een patiënt met weinig pijnklachten kan in het dagelijks leven toch veel beperkingen ervaren. “In het gesprek proberen we de ernst van de klachten duidelijk te krijgen, ook voor de patiënt”, aldus Nagels. “Het is dus een beoordeling die we gezamenlijk maken.”
Het is mogelijk om jezelf als behandelaar te trainen in zulke gesprekken, maar Nagels denkt dat het meer gaat om ervaring: gewoonweg veel gesprekken doen met patiënten. En ervaren wat bij bepaalde patiënten wel of niet werkt. “De belangrijkste eigenschap van de behandelaar is om goed te kunnen luisteren naar de patiënt. Daarnaast is het van belang om open vragen te stellen. Dat is best lastig, want vaak probeer je informatie al snel te kaderen of er een cijfer aan te geven. Of de vragen richten zich op slechts één gewricht. Soms wordt een reumapatiënt naar mij verwezen vanwege schouderklachten, terwijl in ons gesprek blijkt dat meerdere gewrichten klachten geven. Schouderklachten kunnen ontstaan vanuit bijvoorbeeld de elleboog. Dus het is van belang om breder te kijken dan alleen de klacht van de patiënt. En ook om daarvoor voldoende tijd te nemen. Een goed gesprek lukt niet in een consult van 5 minuten.”
Gedeelde informatie
Shared decision making betekent niet dat de patiënt de keuze maakt voor de behandeling, benadrukt Nagels. Het gaat om een gezamenlijke beslissing, op basis van gedeelde informatie. De patiënt vertelt over de klachten, de belasting daardoor en wensen voor verbetering. De behandelaar informeert de patiënt over de mogelijke behandelingen met daarbij de kansen op succes en de risico’s, en ook over aspecten van de zorg zoals schaarste in opnamecapaciteit. “Er moet een reëel beeld ontstaan over de mogelijkheden en verwachtingen. De patiënt kan nagaan wat die informatie betekent voor zijn dagelijks leven. Iemand met een eigen bedrijf zal een andere voorkeur hebben dan iemand die er makkelijk een paar weken tussenuit kan. Behandelingen zijn niet voor alle patiënten met dezelfde klachten identiek.”
Nagels vindt het vooral van belang om het gesprek met de patiënt open te beginnen en te vragen naar het doel en verwachtingen van de patiënt. Wat wil die bereiken? “Ik denk dat reumatologen dat al goed doen, mede op basis de klachten die zij zien bij de patiënt. Het samen beslissen gebeurt vooral als het gaat over bijwerkingen van medicijnen. Misschien kan het gezamenlijke gesprek ook al eerder worden ingezet. Dat hoeft niet alleen te gaan over de belasting bij de patiënt, maar ook over wat de patiënt wil. Juist bij reumapatiënten is een holistische blik nodig. Ik sta er soms van te kijken hoe een reumapatiënt met meerdere gewrichtsproblemen toch volop aan het leven deelneemt, terwijl iemand met een andere ziekte met één gewrichtsklacht al in de lappenmand kan zitten. Dat laat zien dat het doel van de patiënt de basis is van samen beslissen.”
Multidisciplinaire poli
Nagels ziet met reumatoloog prof. Huizinga slechts af en toe samen patiënten op de poli. Liever zou hij meer structureel een multidisciplinaire poli willen doen: “Dat is goed voor de patiënt en zo leren we van elkaar. Zo’n poli past binnen een academisch centrum en ook binnen het beleidsplan Medisch Specialist 2025.”