HLA-epitopen: een nieuwe manier van matchen in niertransplantatie

Delen via:

Hoewel niertransplantatie de behandeling van voorkeur is voor een groot deel van patiënten met nierfalen, verliezen veel patiënten hun donornier door chronische afstoting. In het proefschrift van Suzanne Bezstarosti werd onderzocht hoe matchen op HLA-epitopen tot betere uitkomsten in transplantatie kan leiden. 

Momenteel wordt er in het niertransplantatieprogramma van Eurotransplant gematcht op HLA-A, -B en -DR om immunologische afstoting en de ontwikkeling van de novo donorspecifieke antistoffen (DSA) zoveel mogelijk te voorkomen. Echter, door het hoge polymorfisme van HLA en de schaarste aan organen ontvangen patiënten vrijwel altijd een donornier met enige vorm van HLA-mismatch. Aangezien de verschillen tussen de duizenden HLA-allelen verklaard kunnen worden door een paar honderd configuraties van polymorfe aminozuren (ook wel epitopen genoemd), zou het matchen op HLA-epitopen tot verminderde DSA-vorming kunnen leiden. 

In het recente proefschrift worden HLA-epitopen experimenteel geverifieerd door middel van antistoffen. Humane recombinante monoclonale antistoffen gericht tegen HLA werden gegenereerd door het single-cellsorten van HLA-specifieke B-cellen uit perifeer bloed afkomstig van door zwangerschap geïmmuniseerde vrouwen. Deze monoclonale antistoffen werden vervolgens getest in Luminex-assays om de specificiteit te determineren. Door analyse van de aminozuursequenties van verschillende HLA-allelen kon vervolgens worden beredeneerd welke aminozuurmismatch de antistofrespons moet hebben geïnduceerd. Deze methode werd met name gericht op HLA-DQ, gezien de hoge prevalentie van donorspecifieke antistoffen gericht tegen HLA-DQ na niertransplantatie. 

Internationaal classificatiesysteem voor HLA-epitopen

HLA-eplets zijn aminozuurconfiguraties die onderdeel uitmaken van een epitoop en die vaak gebruikt worden als surrogaat voor epitopen bij klinische studies. Echter, eplets zijn theoretisch bepaald door middel van de analyse van aminozuursequenties van de verschillende HLA-moleculen. Het verifiëren van eplets als daadwerkelijke targets van antilichamen is daarom van belang om uiteindelijk tot een lijst van klinisch relevante epletmismatches voor transplantatie te komen. Door het gebruik van verschillende methoden voor verificatie is de bewijskracht voor de antistofverificatie van individuele eplets wisselend. Een van de belangrijkste resultaten van het proefschrift is de introductie van een classificatiesysteem voor deze bewijskracht, en de hieruit voortvloeiende lijst van HLA-eplets die zijn geverifieerd met de meest hoogstaande methode voor antistofverificatie. Dit overzicht kan worden toegepast in klinische studies waarin de immunogeniciteit van individuele eplets in transplantatie wordt onderzocht en zou op termijn ook kunnen worden gebruikt als richtlijn voor klinisch relevante eplets in matchingstrategieën. 

Reductie van immunosuppressiva

Een andere klinische toepassing van HLA-eplets is risicostratificatie na niertransplantatie. Momenteel is er geen geijkte manier van het inschatten van het immunologisch risico op afstoting en DSA-vorming, en worden patiënten grotendeels overbehandeld met immunosuppressiva, met een verhoogd risico op maligniteiten, infecties en cardiovasculaire ziekten tot gevolg. Onder andere celtherapieën met regulatoire T-cellen en mesenchymale stromale cellen worden onderzocht als manier om de dosering van immunosuppressiva te verlagen. Of onder deze condities het niveau van epletmismatch van invloed is op DSA-vorming was nog onbekend. De retrospectieve analyse van niertransplantatiepatiënten die werden behandeld met mesenchymale stamcellen met als doel tacrolimus af te bouwen (de TRITON-studie) toonde aan dat het aantal HLA-DQ-epletmismatches wel degelijk voorspellend is voor het ontwikkelen van HLA-DQ-gerichte antistoffen na het afbouwen van tacrolimus. 

Tot slot wordt beschreven dat de analyse van aminozuurmismatches een goed alternatief is voor het analyseren van eplets (die bestaan uit een configuratie van aminozuren). Het voordeel van aminozuren ten opzichte van eplets is dat deze niet theoretisch gedefinieerd zijn, maar vaste entiteiten zijn. De analyse van een niertransplantatiecohort uit Leuven toonde aan dat niet alleen eplets, maar ook HLA-aminozuurmismatches (berekend door de HLA-EMMA-software) geassocieerd zijn met DSA-formatie.

Naast het gebruik van HLA-epitopen bij het selecteren van levende donoren, allocatie van organen van overleden donoren, en het vinden van een juiste match voor patiënten met veel donorspecifieke antistoffen, is posttransplantatierisicostratificatie een van de meest veelbelovende toepassingen van HLA-epitopen. Welke patiënten in aanmerking komen voor reductie van immunosuppressiva op basis van de epletmismatchload moet verder onderzocht worden in klinische studies. 

De Promotie

Suzanne Bezstarosti promoveerde op 5 oktober 2023 op het proefschrift ‘HLA epitopes in kidney transplantation: from basic science to clinical application’ aan de Universiteit Leiden. Het onderzoek stond onder supervisie van promotores prof. dr. J.W. de Fijter en prof. dr. M.E.J. Reinders van de afdeling Nefrologie en copromotor dr. S. Heidt van de afdeling Immunologie. Suzanne Bezstarosti werkt momenteel als AIOS Interne geneeskunde in het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam. 

‘Lagere dosis fosfaatbinders kan bijdragen aan therapietrouw’

nov 2023 | Dialyse

Lees meer over ‘Lagere dosis fosfaatbinders kan bijdragen aan therapietrouw’

Te hoge blootstelling aan zware metalen geeft mogelijk nierschade

nov 2023 | Chronische nierschade

Lees meer over Te hoge blootstelling aan zware metalen geeft mogelijk nierschade

Selectieve keuze voor arterioveneuze fistel voor hemodialyse geeft betere uitkomsten

nov 2023 | Dialyse

Lees meer over Selectieve keuze voor arterioveneuze fistel voor hemodialyse geeft betere uitkomsten

Nieuwe kijk op oorzaak en behandeling cystenieren

nov 2023 | Chronische nierschade

Lees meer over Nieuwe kijk op oorzaak en behandeling cystenieren

Letermovir non-inferieur aan valganciclovir voor CMV-profylaxe na niertransplantatie

nov 2023 | Niertransplantatie, Virale infecties

Lees meer over Letermovir non-inferieur aan valganciclovir voor CMV-profylaxe na niertransplantatie

Screening op albuminurie vanuit huis succesvol

nov 2023 | Chronische nierschade

Lees meer over Screening op albuminurie vanuit huis succesvol

ERA Highlights 2024

2 jul 2024 om 20:30 | Chronische nierschade, Dialyse

Lees meer over ERA Highlights 2024

Cardiorenale casuïstiek in een transmurale setting

17 jun 2024 om 20:00 | Diabetes

Lees meer over Cardiorenale casuïstiek in een transmurale setting

Niertoxiciteit na orgaantransplantatie – Belicht vanuit diverse disciplines

11 jun 2024 om 20:00 | Acuut nierfalen, Chronische nierschade, Niertransplantatie

Lees meer over Niertoxiciteit na orgaantransplantatie – Belicht vanuit diverse disciplines

Expertdebat SLE, Deel 3 - Praktische handvatten: Van zwangerschapswens tot de rol van B-cellen in lupus

11 mrt 2024 | Immuuntherapie, SLE

Lees meer over Expertdebat SLE, Deel 3 - Praktische handvatten: Van zwangerschapswens tot de rol van B-cellen in lupus

Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met chronische nierschade

27 feb 2024 om 20:00 | Chronische nierschade, Diabetes

Lees meer over Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met chronische nierschade

ASN Highlights 2023

28 nov 2023 om 20:30 | Chronische nierschade, Diabetes

Lees meer over ASN Highlights 2023

ERA Highlights 2023

11 jul 2023 om 20:00 | Dialyse, Niertransplantatie

Lees meer over ERA Highlights 2023

CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

6 jun 2023 | Stamceltransplantatie, Virale infecties

Lees meer over CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met zeer hoog risico

30 mrt 2023 om 20:30 | Chronische nierschade, Diabetes, Hartfalen

Lees meer over Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met zeer hoog risico
Er zijn geen e-learnings gevonden.
Er zijn geen bijeenkomsten gevonden.

Een multimodaal deep-learningmodel voor de voorspelling van acuut nierfalen

okt 2024 | Acuut nierfalen

Lees meer over Een multimodaal deep-learningmodel voor de voorspelling van acuut nierfalen

Immunomodulerend effect levamisol bij kinderen met idiopathisch nefrotisch syndroom

okt 2024 | Chronische nierschade

Lees meer over Immunomodulerend effect levamisol bij kinderen met idiopathisch nefrotisch syndroom

Veel goed nieuws uit de FLOW-trial

okt 2024 | Chronische nierschade, Virale infecties

Lees meer over Veel goed nieuws uit de FLOW-trial

Niet minder sterfte en heropnames door gerichte correctie van hyponatriëmie

okt 2024 | Chronische nierschade

Lees meer over Niet minder sterfte en heropnames door gerichte correctie van hyponatriëmie

HSK21542 effectief en veilig tegen pruritus bij hemodialysepatiënten

okt 2024 | Dialyse

Lees meer over HSK21542 effectief en veilig tegen pruritus bij hemodialysepatiënten

GLP1-agonisten tijdens kankerbehandeling niet geassocieerd met hoger AKI-risico

okt 2024 | Acuut nierfalen, Immuuntherapie

Lees meer over GLP1-agonisten tijdens kankerbehandeling niet geassocieerd met hoger AKI-risico

Training in omgaan met pijn voor hemodialysepatiënten

okt 2024 | Dialyse

Lees meer over Training in omgaan met pijn voor hemodialysepatiënten

Effectiviteit en veiligheid van dapagliflozine bij gevorderde chronische nierschade

okt 2024 | Chronische nierschade

Lees meer over Effectiviteit en veiligheid van dapagliflozine bij gevorderde chronische nierschade

Betere immuunrespons na COVID-19-vaccinatie door vervangen MMF?

okt 2024 | Niertransplantatie, Vaccinatie

Lees meer over Betere immuunrespons na COVID-19-vaccinatie door vervangen MMF?

Multidisciplinaire podcastserie: CMV-infectie;
Diagnostiek en management na transplantatie

jun 2024 | Niertransplantatie, Stamceltransplantatie, Virale infecties

Lees meer over Multidisciplinaire podcastserie: CMV-infectie;
Diagnostiek en management na transplantatie

ERA Highlights 2023 Podcast

aug 2023 | Dialyse, Niertransplantatie

Lees meer over ERA Highlights 2023 Podcast

Maximale RAAS-blokkade bij CKD-patiënten met (risico op) hyperkaliëmie

nov 2020

Lees meer over Maximale RAAS-blokkade bij CKD-patiënten met (risico op) hyperkaliëmie

MedNet Nefrologie 2024-02

jul 2024

Lees meer over MedNet Nefrologie 2024-02

MedNet Nefrologie 2024-01

apr 2024

Lees meer over MedNet Nefrologie 2024-01

MedNet Nefrologie 2023-03

dec 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-03

MedNet Nefrologie 2023-02

jul 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-02

MedNet Nefrologie 2023-01

apr 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-01

MedNet Nefrologie 2022-03

dec 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-03

MedNet Nefrologie 2022-02

jul 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-02

MedNet Nefrologie 2022-01

apr 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-01