Vrouwen hebben andere risicofactoren voor het ontstaan en de verergering van migraine dan mannen. Prof. dr. Gisela Terwindt, neuroloog-bioloog in het Leids UMC, deed met het WHAT-team de afgelopen jaren veel onderzoek naar dit onderwerp. Een nieuw inzicht? “Bij vrouwen zijn de migraineaanvallen rondom de menstruatie vaak ernstiger en langduriger dan aanvallen buiten de menstruatie om.”
Migraine komt drie keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Terwindt en haar onderzoeksgroep onderzochten, in samenwerking met het Erasmus MC, een mechanisme dat specifiek een rol speelt bij vrouwen. Ze vertelt: “Twee op de drie vrouwen met migraine heeft last heeft van perimenstruele migraineaanvallen, die tussen de twee dagen vóór en drie dagen ná de eerste menstruatiedag optreden. Deze zijn vaak ernstiger en langduriger dan aanvallen buiten de menstruatie om. Vrouwen nemen daarom vaak meerdere dagen achter elkaar aanvalsmedicatie in, waardoor ze veel medicatiedagen in een maand hebben en meer risico lopen op medicatieovergebruikshoofdpijn als ze ook aanvallen buiten de menstruatie om hebben.”
E-hoofdpijndagboek
Bij vrouwen met migraine is het dus belangrijk om antwoord te krijgen op de vraag of ze last hebben van perimenstruele aanvallen. Terwindt: “Vrouwen blijken dit niet goed in te schatten zonder dagboek. Een meetmethode die wél betrouwbaar is, is het invullen van een gevalideerd e-hoofdpijndagboek gedurende ten minste drie maanden. Vrouwen vullen hoofdpijnsymptomen in en een gevalideerd AI-algoritme berekent of het migraine betreft. En ze vullen menstruatiedagen, in waardoor in één oogopslag zichtbaar is of er sprake is van perimenstruele migraineaanvallen.”
Zo’n e-hoofdpijndagboek geeft ook – bij vrouwen én mannen – meer inzicht in de effectiviteit van aanvalsbehandeling. Terwindt noemt een voorbeeld bij een vrouwelijke patiënt: “Stel dat zij bij aanvallen een triptaan gebruikt. Als uit haar e-dagboek blijkt dat de aanval binnen een dag over is wanneer ze niet menstrueert, maar telkens terugkomt als ze menstrueert, is duidelijk dat het medicijn op menstruatiedagen onvoldoende helpt. Als dokter kun je dan bijvoorbeeld de dosis verhogen of een ander triptaan voorschrijven.”
Geen snoepje
Terwindt kent veel vrouwen met perimenstruele migraineaanvallen die hun arts vragen om de anticonceptiepil voor te schrijven, vanuit de gedachte dat hormoonfluctuaties de oorzaak zijn van hun aanvallen. Ze raadt artsen vooralsnog af om dit medicijn voor te schrijven. “Tot nu toe is er geen hard bewijs dat de pil helpt tegen perimenstruele migraineaanvallen. En er zijn wel risico’s, namelijk een licht verhoogde kans op een beroerte of een hartinfarct. En dat terwijl het risico op een beroerte al verhoogd is bij jonge vrouwelijke patiënten met migraine, met name als ze ook aura’s hebben. De pil is dus geen snoepje.”
Om definitief uit te wijzen of de anticonceptiepil helpt bij migraineaanvallen rondom de menstruatie en de overgang, loopt nu de WHAT-studie (Women, Hormones, Attacks and Treatment). “We onderzoeken of stabilisatie van de sekshormonen, zoals bijvoorbeeld oestrogeen en progesteron, invloed heeft op migraineaanvallen. Maar ik denk niet dat de uitkomst zal zijn dat de anticonceptiepil dé oplossing is. Het is onze ultieme droom om een specifieke hormoonpil tegen migraine te helpen ontwikkelen die bestaat uit een lagere dosering hormonen dan de anticonceptiepil. Mogelijk hoeven vrouwen zo’n pil tegen migraine alleen rondom de menstruatie te gebruiken, met minder bijwerkingen dan de anticonceptiepil.”
Bijwerkingen
Bijwerkingen van medicijnen zijn sowieso een belangrijk aspect om aan te denken, zeker bij vrouwen. “Vrouwen zijn meestal kleiner dan mannen, waardoor een specifieke dosis bij hen vaak meer bijwerkingen geeft”, legt Terwindt uit. “Stel, een vrouw heeft bijwerkingen van een aanvalsbehandeling met 100 mg sumatriptan. Sommige artsen zullen dan de dosering verlagen naar 50 mg. Maar zo’n vrouw is daar niet mee geholpen. Ze heeft misschien minder bijwerkingen, maar de aanvallen komen vaker terug. Veel beter is het om ander triptaan te kiezen, zoals rizatriptan of eletriptan.”
Denk aan de bloeddruk
Ten slotte gaat Terwindt in op nieuwe profylactische behandelingsmogelijkheden bij migraine. De anti-CGRP(-receptor)-antilichamen erenumab, fremanezumab en galcanezumab worden inmiddels vergoed voor mensen met chronische migraine die geen medicatieovergebruikshoofdpijn hebben en bij wie alle andere profylactische middelen niet werken. Terwindt plaatst een kanttekening bij het voorschrijven van deze medicijnen. “Uit ons onderzoek bleek dat toediening van erenumab of fremanezumab aan mensen met migraine kan leiden tot een bloeddrukstijging van gemiddeld 5 mmHg systolisch. Dit klinkt misschien als weinig, maar het betekent een verhoging van het risico op een beroerte met 10%. Dat heeft flinke implicaties voor deze patiëntengroep, waarin de kans op een beroerte al verhoogd is. Artsen die deze middelen voorschrijven moeten dus de bloeddruk monitoren. Verder is de grens van wat wij een te hoge bloeddruk noemen 130/80 mmHg bij mensen onder de 65 jaar, omdat migraine als risicofactor meegenomen moet worden.”
Meer weten?
Neurologen kunnen vrouwen met perimenstruele of perimenopauzale klachten doorverwijzen naar het Leids UMC voor deelname aan de WHAT-studie: www.whatstudy.nl
Informatie voor artsen en patiënten: www.hoofdpijnonderzoek.nl
De Hoofdpijnpodcast van de Leidse Hoofdpijngroep is interessant voor zowel artsen als patiënten: https://app.springcast.fm/podcast/de-hoofdpijn-podcast of luister via je favoriete podcastapp.