Hebben MS-patiënten meer kans op COVID-19 en een ernstig beloop daarvan? Kunnen MS-patiënten goede immuniteit opbouwen tegen SARS-CoV-2? En kunnen MS-patiënten zich veilig laten vaccineren? Dr. Zoé van Kempen, neuroloog in het MS Centrum Amsterdam, geeft antwoord op deze prangende vragen in de huidige COVID-19-periode.
Hebben MS-patiënten meer kans op COVID-19?
“Als MS-patiënten geen medicatie gebruiken, hebben ze geen hoger risico op virale infecties, maar als ze wel immunosuppressieve medicatie gebruiken, dan is dat risico vaak wel verhoogd. De incidentie van COVID-19 bij MS-patiënten lijkt vergelijkbaar met de algemene bevolking. Daar staat tegenover dat virale infecties het risico op exacerbaties bij MS verhogen. COVID-19 lijkt ook geassocieerd met exacerbaties bij MS-patiënten. Het is daarom goed als iedereen de huidige algemene adviezen die gelden voor de algemene bevolking, volgt. We raden MS-patiënten af op eigen initiatief te beslissen om de medicatie te stoppen, omdat daar vaak hoge risico’s aan vastzitten.”
Hebben MS-patiënten een grotere kans op een ernstig beloop van COVID-19?
“In cohorten uit Italië, Frankrijk, Nederland en een wereldwijd cohort zijn risicofactoren voor een ernstig beloop van COVID-19 naar voren gekomen. Ten eerste gelden dezelfde risicofactoren als voor de algemene bevolking: hogere leeftijd, mannelijke geslacht en comorbiditeit, vooral obesitas.
Op het gebied van MS blijken progressieve ziekte, meer invaliditeit (hogere EDSS) en gebruik van anti-CD20-therapie risicofactoren te zijn voor een ernstiger beloop van COVID-19. In Nederland gebruiken we vooral ocrelizumab, maar in het buitenland ook rituximab. Ze veroorzaken beide een toegenomen risico op ziekenhuisopnames in het algemeen en ic-opnames in het bijzonder. Daarnaast geeft rituximab een toegenomen risico op intubatie. Er lijkt geen toegenomen kans te zijn op overlijden. In het Italiaanse cohort bleek een recente methylprednison-stootkuur een risicofactor te zijn voor een ernstig beloop van COVID-19. Methylprednisolon werkt algemeen afweeronderdrukkend. We zijn derhalve terughoudender om dat in deze periode in geval van een exacerbatie te geven.”
Wat is het effect van anti-CD20 op de afweerrespons tegen SARS-CoV-2?
“Deze therapieën, zoals ocrelizumab en rituximab, werken langdurig. Ze worden tweemaal per jaar via een infuus gegeven, maar ze werken waarschijnlijk een stuk langer. Anti-CD20-therapie induceert B-celdepletie; dan verwacht je minder antistofvorming, ook tegen SARS-CoV-2. Er zijn echter veel voorbeelden van patiënten die ondanks volledige B-cel depletie goed SARS-CoV-2 kunnen klaren. Dit is waarschijnlijk te verklaren door een behouden T-celafweer.”
Wat is uw advies over het gebruik van inductietherapie?
“Over de invloed van inductietherapieën, zoals stamceltransplantatie, alemtuzumab en cladribine, op het beloop van COVID-19 is minder informatie beschikbaar. Ik denk dat weinigen in Nederland in deze periode inductietherapieën geven uit angst voor een besmetting met SARS-CoV-2 tijdens de periode van diepe immunologisch depletie. Als het immuunsysteem weer is opgebouwd, dan hebben we geen reden om aan te nemen dat de patiënt SARS-CoV-2 niet zou kunnen klaren.”
Kunnen MS-patiënten goede immuniteit opbouwen tegen SARS-CoV-2?
“In een onderzoek van het MS Centrum Amsterdam, gepubliceerd in JAMA Neurology1, hebben we gekeken naar antistofvorming in een grote groep MS-patiënten die wel of geen COVID-19 hadden gehad. Conform de verwachting bleken patiënten die ocrelizumab gebruiken, minder antistoffen te maken. De vervolgvraag is hoeveel antistoffen nodig zijn om immuniteit op te bouwen, en of ze überhaupt nodig zijn. Mogelijk is de cellulaire immuniteit door de T-lymfocyten voldoende om een volgende infectie te voorkomen. Ook het verloop van de antistoffen bij deze groep patiënten is onzeker. Dat gaan we uitzoeken in een vervolgonderzoek. Daarnaast gaan we in deze groep MS-patiënten de antistofrespons na vaccinatie evalueren.”
Verhoogt vaccinatie het exacerbatierisico?
“Dat vragen patiënten zich ook af. Als je genoeg mensen vaccineert, dan kan toevallig daarna iemand een exacerbatie krijgen, maar weet je niet wat de oorzaak is. In onderzoek naar het gebruik van andere vaccins bij MS-patiënten, ook bij een gelijktijdig gebruik van medicatie, zijn niet-levende vaccins over het algemeen veilig gebleken. Ze verhogen niet het risico op exacerbaties. Een recent cohort van 555 MS-patiënten toonde geen toegenomen exacerbatierisico na vaccinatie.2 Dat willen we wel bevestigd zien, maar in het algemeen denken we dat vaccineren bij MS-patiënten veilig is.”
Kunnen MS-patiënten zich veilig laten vaccineren?
“Het advies dat voor iedereen geldt, is: laat je vaccineren. Het risico op exacerbaties is waarschijnlijk hoger bij COVID-19 dan bij een vaccinatie. Een studie met onder andere patiënten van het MS Centrum Amsterdam die december vorig jaar is uitgevoerd en in The Lancet Rheumatology is gepubliceerd, liet zien dat MS-patiënten even bereid zijn om zich te laten vaccineren als gezonde controles.3 Dit is goed nieuws, nu maar hopen dat deze groep zo snel mogelijk gevaccineerd kan worden.”
Referenties
- van Kempen ZLE, Strijbis EMM, Al MMCT, et al. SARS-CoV-2 Antibodies in Adult Patients With Multiple Sclerosis in the Amsterdam MS Cohort. JAMA Neurol. 2021 Apr 30.
- Achiron A, Dolev M, Menascu S, et al. COVID-19 vaccination in patients with multiple sclerosis: What we have learnt by February 2021. Mult Scler. 2021;27:864-870.
- Boekel L, Hooijberg F, van Kempen ZLE, et al. Perspective of patients with autoimmune diseases on COVID-19 vaccination. Lancet Rheumatol. 2021;3:e241-e243.