Sinds maart 2022 is er een toename van het aantal multiresistente bacteriën in Nederland, namelijk onder patiënten die afkomstig zijn uit Oekraïne. Dit bleek uit een studie van onderzoekers van onder andere het RIVM.
Nederland heeft normaal gesproken een relatief lage prevalentie van infecties door bijzonder resistente micro-organismen (BRMO) zoals meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA), carbapenemase-producerende Enterobacteriaceae (CPE), carbapenemase-producerende Pseudomonas aeruginosa (CPPA) en carbapenem-resistente Acinetobacter baumannii complex (CRAB). Door de jaren heen is gebleken dat een recent verblijf in een buitenlands ziekenhuis een risicofactor is. Vandaar dat er een actieve screening plaatsvindt onder ziekenhuispatiënten die recent opgenomen zijn geweest in een buitenlands ziekenhuis of verbleven in een asielzoekerscentrum. Sinds maart 2022 gaat het daarbij ook om een groot aantal ziekenhuispatiënten die afkomstig zijn uit Oekraïne.
Grote toename
In de periode van 1 maart tot en met 31 augustus 2022 werden bij deze screening BRMO aangetroffen bij 58 patiënten die afkomstig waren uit Oekraïne. Bij 13 patiënten werd MRSA vastgesteld, bij 47 CPE, bij 12 CPPA en bij 3 CRAB. Bij 11 van de 58 patiënten werden twee, drie of vier verschillende resistente micro-organismen gevonden. Voor MRSA is dit een relatief klein aantal, vergeleken met het totaal aantal naar het RIVM ingestuurde MRSA-isolaten in de periode 1 maart tot en met 31 augustus 2022 (1,2%), maar voor CPE en CPPA betrof dit een relatief groot aandeel van het totaal aantal ingestuurde isolaten (21 en 52%).
Maatregelen
De onderzoekers onderzochten ook het genetisch materiaal van de gevonden resistente micro-organismen. Daaruit bleek onder anderen dat er tot nu toe geen aanwijzingen zijn dat er MRSA en CPPA-bacteriën waren overgedragen van Oekraïense patiënten op Nederlandse patiënten. Er zijn wel indicaties voor overdracht van CPE van Oekraïense patiënten op Nederlandse patiënten, maar dit is tot nu toe zeldzaam. Voor andere micro-organismen dan MRSA, CPE, CPPA en CRAB kon dit niet worden onderzocht. Blijkbaar werken de genomen preventieve maatregelen voldoende. De onderzoekers dringen er wel op aan om alert te blijven op BRMO en adequate maatregelen te blijven nemen om verspreiding te voorkomen.
Bron:
Zwittink RD, Wielders CC, Notermans DW, et al. Multidrug-resistant organisms in patients from Ukraine in the Netherlands, March to August 2022. Euro Surveill. 2022;27:2200896.
Commentaar dr. Antoni Hendrickx, moleculair microbioloog bij het RIVM en medeauteur van de publicatie
“De behandeling van bijzonder resistente micro-organismen, oftewel BRMO, is ingewikkeld. Daarom is het belangrijk om de verspreiding hiervan nauwlettend in de gaten te houden. In Nederland doen we dat met de nationale BRMO-surveillance. Zelf ben ik daar als coördinator medeverantwoordelijk voor. Vanuit zo’n 50 verschillende labs, verspreid over heel Nederland, krijgen wij monsters doorgestuurd van patiëntmateriaal in geval van een BRMO-infectie of -dragerschap. Wij voeren vervolgens in het laboratorium genotypische en fenotypische bepalingen uit en analyseren alle data om trends in resistentie te kunnen signaleren en rapporteren.”
“In het voorjaar van 2022 gingen de alarmbellen rinkelen toen een arts-microbioloog een casus besprak van een patiënt afkomstig uit Oekraïne met een BRMO-infectie. Dat was kort na het begin van het conflict. Niet lang daarna kregen wij bij onze nationale surveillance inderdaad de eerste BRMO-isolaten opgestuurd van personen, meestal patiënten afkomstig uit Oekraïne. Voor ons was dit een nieuwe situatie die we nog niet eerder bij een conflictsituatie hadden gezien. Waarschijnlijk heeft dat te maken met het feit dat er bij dit conflict meer medische vluchtelingen zijn, die van ziekenhuis naar ziekenhuis verplaatsen.”
“Uit ons onderzoek bleek dat er een duidelijke toename was van het aantal Oekraïense patiënten met BRMO. Dat was op zich niet onverwacht. Het is bekend dat multiresistente bacteriën zoals CPE relatief veel voorkomen in landen in Oost-Europa en het Middellandse Zeegebied. Wat het meest zorgwekkend is, is dat deze bacteriën zogenaamde New Delhi metallo-β-lactamase (NDM)-genen hebben die kunnen zorgen voor een hoge mate van resistentie. Dat maakt behandeling van een infectie erg complex.
Gelukkig zagen wij dat er nauwelijks multiresistente bacteriën werden overgedragen van Oekraïense patiënten aan andere patiënten. Dat gebeurde hooguit sporadisch. Ik vind dat wel een compliment voor de Nederlandse zorginstellingen en de deskundigen infectiepreventie. Zij voeren een goed beleid wat dit betreft, waardoor ze bijdragen aan het voorkomen van verdere verspreiding van BRMO.”“Ik denk dat dit onderzoek laat zien dat wij in Nederland de actuele trends wat betreft BRMO goed kunnen monitoren met de nationale surveillance, en in staat zijn om dit snel en adequaat te rapporteren. Hiervoor maken wij onder andere gebruik van vernieuwde sequencing-technieken, zoals long-read en short-read sequencing. Komende jaren gaan we verder met het verbeteren van het nationale surveillancesysteem om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op nieuwe introducties en verheffingen van BRMO. Het uitvoeren van de nationale surveillance lukt uiteraard niet zonder de medewerking van de inzendende laboratoria, namelijk het insturen van BRMO-isolaten en delen van epidemiologische informatie, dus daar zijn wij heel dankbaar voor.”