Value-based healthcare – in het Nederlands ook wel waardegedreven zorg – is hot: de afgelopen jaren zijn er zowel internationaal als landelijk verschillende initiatieven gestart om het concept van de grond te krijgen en te stimuleren. En niet voor niets, want waardegedreven zorg heeft de potentie om de zorg te verbeteren, daar is prof. dr. Willem Jan Bos van overtuigd.
Internist-nefroloog prof. dr. Willem Jan Bos maakt zich al jaren sterk voor de implementatie van waardegedreven zorg binnen de nefrologie en daarbuiten. Dat begint al in zijn spreekkamer in het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht/Nieuwegein, want het grootste deel van zijn tijd besteedt hij aan patiëntenzorg. Daarnaast werkt hij één à twee dagen per week in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), waar hij als bijzonder hoogleraar de leerstoel ‘Nefrologie: uitkomsten van zorg’ bekleedt en lid is van de LUMC-stuurgroep voor waardegedreven zorg. Bovendien is hij covoorzitter van het Linnean Initiatief, een landelijk netwerk waarbinnen meer dan 1.100 patiënt(vertegenwoordigers), zorgverleners, zorgverzekeraars, onderzoekers en leveranciers samenwerken om (de implementatie van) uitkomstgedreven zorg te versnellen.
De interesse in het thema waardegedreven zorg werd bij Bos gewekt door de vraag of het voor oudere patiënten wel altijd de moeite waard is om te beginnen met dialyse of dat conservatieve behandeling voor hen misschien ook een optie is. “Ik realiseerde me dat het juist bij zulke ingrijpende beslissingen enorm belangrijk is om die samen met de patiënt te nemen. Als clinici moeten we ons dan goed verdiepen in wat zij écht belangrijk vinden. Binnen de nefrologie geldt dat overigens niet alleen bij de beslissingen over dialyse en niertransplantatie; er zijn veel meer behandelmomenten waar je samen over kunt beslissen. Denk bijvoorbeeld aan keuzes over het dieet, het gebruik van diuretica, het dialyseschema of het type vaattoegang bij hemodialyse. Ook deze besluiten kunnen verstrekkende gevolgen hebben voor de patiënt”, aldus Bos.
ICHOM
Zowel in het proces van samen beslissen als in kwaliteitsborging kunnen klinische en door de patiënt gerapporteerde uitkomsten – zogenaamde PROMS – een belangrijke rol spelen. Maar welke uitkomsten zijn daar precies voor nodig? Aan die vraag werkte Bos al eerder binnen het International Consortium of Health Outcomes Measurement (ICHOM), een wereldwijd project waarbinnen hij voorzitter was van de werkgroep Nierziekten. Ondertussen is het ICHOM-project afgerond en de bevindingen die het consortium opleverde passen perfect in het programma Uitkomstgerichte zorg dat in Nederland is gestart (zie kader).
“Chronische nierschade is samen met inflammatoire darmziekten, knievervanging en alvleesklierkanker, een van de vier koplopers binnen het programma Uitkomstgerichte zorg”, vertelt Bos. “Dat betekent dat voor deze vier aandoeningen als eerste een Nederlandse uitkomstenset is ontwikkeld. Mede door het werk dat al is verzet binnen ICHOM en het PROMS-project van Nefrovisie kan de nefrologie het voortouw nemen. In het afgelopen jaar is de set van variabelen samengesteld. Deze set is gericht op het ondersteunen van de twee hoofdthema’s van het programma Uitkomstgerichte zorg, namelijk ‘Samen beslissen’ en ‘Leren en verbeteren’. In januari 2022 moet dit proces formeel zijn afgerond.”
Verbeterproject binnen Santeon
Bos is trots op wat zijn eigen ziekenhuis samen met de zes andere ziekenhuizen uit de Santeon-groep heeft bereikt op het gebied van waardegedreven zorg. Bos: “Sinds een jaar of 3-4 vergelijken we binnen het samenwerkingsverband van ziekenhuizen de uitkomsten van onze nefrologische zorg. Het St. Antonius Ziekenhuis heeft samen met het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam de leiding in dit verbeterproject voor nierpatiënten. We verzamelen hiervoor een basisset van patiëntgegevens, aangevuld met enkele procesindicatoren om goed te kunnen vergelijken. Het is fijn dat we in zo’n klein verband makkelijk en veilig onze ervaringen kunnen delen. Het is heel belangrijk om niet te oordelen en goed te bekijken wat je van elkaar kunt leren.”
Het verbeterproject binnen Santeon heeft bovendien geleid tot een keuzehulp voor patiënten met nierfalen die een behandeling moeten kiezen: dialyse, transplantatie of conservatieve therapie en alle verschillende mogelijkheden binnen ieder van deze behandelingen. De keuzehulp is ontwikkeld in nauwe samenwerking met de Nierpatiënten Vereniging Nederland (NVN). “Hopelijk kunnen hulpmiddelen zoals deze keuzehulp bijdragen aan het Samen beslissen in de spreekkamer. Momenteel wordt onderzocht hoe dergelijke hulpmiddelen worden gebruikt en wat de ervaringen ermee zijn. Binnenkort weten we dus of het ook echt werkt”, zegt Bos.
Ideaalbeeld
Over de vraag wat hij hoopt voor de toekomst van de waardegedreven zorg hoeft Bos niet lang na te denken. “Mijn ideaalbeeld voor de toekomst op de korte termijn is heel praktisch, namelijk dat we in Nederland een goed beeld krijgen van de uitkomsten van zorg, zonder dat het extra administratieve last oplevert. Op de langere termijn vind ik het vooral belangrijk dat we meer inzicht krijgen en meer aandacht geven aan de kwaliteit van leven en de autonomie van patiënten. Ik denk dat daarbij vooral winst valt te behalen op het vlak van de preventie van verergering van de vroegere stadia van nierschade, optimale gezamenlijke besluitvorming en optimale voorbereiding op (pre-emptieve) niertransplantatie. Maar voor het zover is, moeten we de ontworpen uitkomstensets eerst testen, zodat duidelijk wordt wat er nog geregeld moet worden om waardegedreven zorg daadwerkelijk te kunnen implementeren.”
Value-based healthcare
Bij value-based healthcare – in het Nederlands waardegedreven zorg – staat het maximeren van de waarde voor de patiënt, of de optimalisatie van de voor de patiënt relevante uitkomsten (gezondheidswinst), per eenheid van de kosten centraal. Het concept van waardegedreven zorg is dus tegengesteld aan de klassieke benadering van doelmatigheid, waarbij wordt uitgegaan van de kosten per hoeveelheid gezondheidswinst.
Programma Uitkomstgerichte zorg
In 2020 is het programma Uitkomstgerichte zorg van start gegaan als praktische uitvoering van het Hoofdlijnenakkoord Medisch specialistische zorg 2019-2022. Het programma richt zich onder andere op meer samen beslissen tussen zorgverlener en patiënt en op leren en verbeteren door zorgverleners op basis van klinische en patiëntgerapporteerde uitkomsten. In de komende jaren moeten sets van uitkomstmaten worden vastgesteld voor de aandoeningen die samen 50% van de ziektelast in Nederland uitmaken. Chronische nierschade is een van deze aandoeningen.
Het programma is een samenwerking van het ministerie van VWS en de volgende koepelorganisaties: de Federatie Medisch Specialisten, Verplegenden & Verzorgenden Nederland, de Patiëntenfederatie Nederland, de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra, Zelfstandige Klinieken Nederland en Zorgverzekeraars Nederland. Specifiek voor het onderdeel chronische nierschade is ook Nefrovisie een belangrijke speler.
Voor meer informatie zie: www.uitkomstgerichtezorg.nl.