Oncode Institute heeft van KWF Kankerbestrijding, de Top Sector Life Sciences & Health, ZonMw en de ministeries van EZK, VWS en OCW een investering van 92 miljoen euro ontvangen om zijn innovatieve aanpak van kankeronderzoek 5 jaar te kunnen voortzetten. Met ruim 110 ingediende octrooien, een breed scala aan unieke samenwerkingen tussen wetenschappers, clinici en industriepartners, 9 oncologie start-ups, meer dan 1.600 gepubliceerde papers en 16 onderzoeken in de klinische proof of concept-fase, heeft Oncode de afgelopen 5 jaar voldoende krediet opgebouwd om deze nieuwe financiële impuls te rechtvaardigen.
“Ik denk het wel”, zegt prof. dr. G.J.P.L. (Geert) Kops, hoofd en wetenschappelijk directeur van het instituut, in antwoord op de vraag of Oncode in de eerste 5 jaar van zijn bestaan de verwachtingen heeft overtroffen. De lijst van gepubliceerde bevindingen in deze periode geeft hem recht van spreken. Over de ‘one two punch’-methode om leverkanker te bestrijden bijvoorbeeld. Over de nieuwe inzichten in virale infecties die de ontwikkeling van oncolytische virussen kunnen bevorderen. Of over een nieuwe DNA-schadeherstelfactor. Het is slechts een greep.
“Bedenk dat Oncode vanaf de grond is opgebouwd”, zegt Kops. “Er was alleen een plan. Er moest een nationaal netwerk komen, met bereidheid van alle wetenschappelijke organisaties om samen met ons tot innovatie te komen en bereidheid van wetenschappers om niet de kaarten voor de borst te houden uit angst voor verlies van onderzoeksgeld. Met dat in het achterhoofd had ik niet durven denken dat we zo snel, zo ver zouden komen.”
Succesfactoren
2 succesfactoren staan op de voorgrond, stelt Kops. “Bij beide gaat het om mensen”, zegt hij. “Aan de ene kant wetenschappers die openstaan voor valorisatie en voor samenwerking met elkaar en met de industrie. En aan de andere kant de juiste mensen in het team die alles moeten uitvoeren. Dat team is vrijwel onveranderd gebleven. Best bijzonder, want het zijn stuk voor stuk gewilde mensen die overal aan de slag kunnen. Maar we hebben een duidelijk gemeenschappelijk doel en we zijn blijkbaar in staat geweest om een goede werkomgeving te creëren. Wat verder een belangrijke rol heeft gespeeld, is het vertrouwen van de partijen die ons werk financieel mogelijk hebben gemaakt en die ons de ruimte gaven om ons onderzoek zo in te richten als wij dachten dat goed was.”
Aan het netwerk van wetenschappers die aan de start van het Oncode-traject bij elkaar zijn gebracht, is de vraag gesteld: Wat kunnen we samen doen op het gebied van oncologisch onderzoek dat uniek is in de wereld? “Dat was brainstormen met 60 onderzoeksgroepen tegelijk”, zegt Kops. “Er kwamen 3 onderwerpen uit, waarvan er 2 gefinancierd zijn om ten uitvoer te brengen in het Oncode Accelerator Project. Het eerste is gebaseerd op het feit dat de meeste mutaties in het DNA die kanker veroorzaken, voorkomen in delen van het genoom waarvan we nog weinig snappen. Als we hier meer over leren, kan dit tot andere therapieën leiden. Het tweede is immuuntherapie efficiënter inzetten door andere cellen te mobiliseren dan nu al gebeurt om de aanval uit te voeren.”
Waar het om de vervolgstap gaat, kent Oncode zijn eigen beperking. Kops: “Wij zijn van de valorisatie, niet van de geneesmiddelenontwikkeling. Vandaar dat we ook een groeifonds hebben opgezet om die vervolgstap te faciliteren, wat heeft geresulteerd in Oncode-PACT.”
Fundament
De onderzoeken waarmee Oncode zich in zijn eerste 5 jaar heeft beziggehouden, hebben dus allemaal betrekking op fundamenteel kankeronderzoek. “Ik ben daar hardcore in”, zegt Kops. “Er is geen kennisbenutting zonder fundament. We snappen kanker nog onvoldoende, het blijft ons verbazen wat het kan doen. Het belang van fundamenteel onderzoek is dus evident, en daarop is dan ook het principe van Oncode gebaseerd. De homeruns in behandeling zullen daaruit komen. Het mooie is dat we daar vrijheid in hebben. We vertrouwen de intuïtie van de onderzoekers. Veel partijen die wetenschappelijk onderzoek financieren, leggen daar restricties op. Dan speel je relatief op veilig. Wij zijn meer high-risk/high-gain. Het is belangrijk dat daar in onderzoek ruimte voor is.”
Oncode lijkt daarmee een inspiratie te zijn voor andere domeinen in het wetenschappelijk onderzoek, stelt Kops. “Tegelijkertijd zie ik dat het idee van vrijheid geven aan onderzoekers nog wel slikken is voor beleidmakers”, zegt hij. “Toch komen de meeste doorbraken uit dingen die niet verwacht waren. Immuuntherapie kwam ook uit fundamenteel onderzoek dat niet per se op kanker gericht was.”
Lange termijn
Met de nieuwe financiële impuls kan Oncode weer 5 jaar verder. “Ons doel is zorgen dat kanker geen dodelijke ziekte meer is en dat mensen met kanker een betere kwaliteit van leven hebben”, zegt Kops. “Dat bereiken we ook in de komende 5 jaar niet, het is een langetermijndoel. Wel hopen we in de komende 5 jaar een aantal doorbraken al heel dicht bij de kliniek te brengen en tot een fundamentele vorm van samenwerking met klinisch onderzoekers te komen. Maar we zijn ook al aan het kijken naar mogelijkheden voor financiering na 2028.”
In de kern ziet het werk van Oncode voor de komende 5 jaar er hetzelfde uit. Kops: “We hebben laten zien dat dit model van wetenschap bedrijven werkt. We gaan onze development pipeline uitbreiden met partnerships. Internationalisering hoort daar ook bij. We kijken bijvoorbeeld naar de Mission on Cancer van de EU. We hebben heel veel baat bij uitbreiding van ons netwerk, als mogelijkheid om impact te maken. Je hebt fundamenteel onderzoek nodig, en translationeel onderzoek ook, om de fundamentele kennis te vertalen naar de klinische praktijk. Die connectie hopen we nog beter te maken, en ik hoop dat het high-risk/high-gain principe daarin een structurele plek krijgt. We moeten weg van de kleine grants, want die kosten te veel tijd en leveren naar verhouding minder op. We werken in kankeronderzoek nog te projectmatig. De komende 5 jaar moeten we dus nog concreter de successen laten zien van onze alternatieve aanpak. En ik heb goede hoop dat we daarmee echt substantiële impact gaan maken op de zorg.”