Optiekzaken die foto’s en scans maken die leiden tot extra verwijzingen. Zelfstandige behandelcentra die operaties uitvoeren, maar niet de volledige oogzorg bieden. En oogartsen die liever geen avond-nacht- en weekenddiensten willen. Oogarts Floor Tukkers ziet de oogheelkundige zorg spaak lopen. “Iedereen in de keten moet een bijdrage leveren.”
Het is meteen duidelijk: Floor Tukkers is een teamplayer. In haar vrije tijd, maar ook in haar werk. Zo wil ze haar teamspelers op donderdagochtend niet te lang laten wachten op haar komst voor een potje padel. Maar ook in het Elisabeth-TweeStedenziekenhuis in Tilburg is die karaktereigenschap duidelijk te zien. Ze werkt er als oogarts en is samen met collega Henk Veraart de motor achter de anderhalvelijnsoptometrie in regio Tilburg. “Patiënten worden de dupe als we het grotere plaatje uit het zicht verliezen.”
Dichtslibbende zorg
In de afgelopen 23 jaar dat Tukkers als oogarts werkt, heeft ze de oogheelkundige zorg zien veranderen. “Allereerst zien wij steeds meer ouderen. Die patiëntengroep neemt toe vanwege de vergrijzing. Daarnaast zien we meer kinderen met myopieproblematiek. Verder zijn er nieuwe behandelmogelijkheden, waardoor de vraag toeneemt. Denk aan de anti-VEGF-injecties waardoor we patiënten vaker terugzien, of speciale kunstlenzen waardoor meer ouderen eerder een staaroperatie willen.” Tot slot investeren opticiens en optometristen in moderne apparatuur waarmee pathologie eerder is te signaleren. “Dit wekt soms onterechte ongerustheid bij patiënten en creëert extra zorgvraag. Ook de huisarts verwijst al snel naar ons of de optometrist, omdat zij niet altijd meer genoeg bagage hebben om de vraag te beoordelen. Maar de huisarts is wel de poortwachter.”
Oplopende wachttijden
Door al deze ontwikkelingen lopen de wachttijden bij de oogarts op. “Dankzij de optiek in de winkelstraat en de verwijzing via de huisarts is de toegang naar de oogarts laagdrempelig geregeld. Maar dan komt het volgende obstakel: waar oogartsen vroeger fulltime werkten, geven jongere generaties de voorkeur aan een betere werk-privébalans. Dat maakt het lastig om mensen snel te zien. Ook zien we dat er voor de laagcomplexe hoogfrequente zorg wel meer capaciteit is. Denk aan de cataractoperaties en ooglidcorrecties in zelfstandige behandelcentra (zbc’s). Maar voor complexe patiënten – bijvoorbeeld mensen met dementie die moeite hebben om stil te liggen of die complexe problematiek hebben – blijft de zorg achter, ook omdat hier geen aparte financiering voor is.”
In de ogen zien
Dus besloot Tukkers, samen met collega-oogarts Henk Veraart, het over een andere boeg te gooien. “In 2006 zijn we al gaan nadenken over hoe het slimmer kon”, vertelt ze. “In die tijd kregen diabetici een fundusfoto. Dat kon ook bij de optometrist, onder onze supervisie, bedachten wij. De optometrist kan grotendeels het onderzoek uitvoeren, maar je moet het onderzoek vaak doen om normaal van afwijkend te onderscheiden. Dat leer je met name in de praktijk. Daarom besloten we optometristen bij te scholen en de eerste lichting participerende optometristen zelfs een week ons mee te laten kijken.”
Niet-commercieel
De wens voor een niet-commerciële oplossing leidde tot het samenwerken met Oogzorgpunt: een onafhankelijke optometristengroep die op de polikliniek in Waalwijk en bij een huisarts in Tilburg anderhalvelijnsoogzorg levert. “Mensen kunnen hier terecht voor niet-spoedeisende oogheelkundige klachten. Het gaat dan om klachten die te specialistisch zijn voor de huisarts, maar bij wie het nog niet nodig is om naar de oogarts te verwijzen”, legt Tukkers uit. “Denk aan rode ogen, droge ogen of klachten van wazig zien. De optometrist ziet mensen vaak al binnen een week na verwijzing van de huisarts en doet de eerste schifting tussen pluis en niet-pluis. Veel is hier al op te lossen. Alleen als het nodig is, volgt nog een verwijzing naar het ziekenhuis.”
Zorgverzekeraars
De voorbereiding kostte ruim 3 jaar. Tukkers: “Dat zat in het vinden van optometristen, maar ook in het overtuigen van de zorgverzekeraars dat een andere organisatie van oogzorg tot snellere toegankelijkheid en minder verwijzingen naar de oogarts zou opleveren. We willen juist die stijgende lijn afzwakken door alleen de huisarts te laten insturen naar de anderhalvelijnszorg. Overigens hebben de zorgverzekeraars ons zelf alweer ingehaald, want inmiddels mogen alle, dus ook commerciële, optometristen naar de oogarts verwijzen. Daardoor is het voor ons moeilijk het onderscheid te maken of de anderhalvelijnszorg echt een dempend effect heeft. Wel zien we dat het concept goed werkt. Huisartsen verwijzen vaak naar het Oogzorgpunt en patiënten zijn er blij mee: ze kunnen snel terecht en het kost hen niet hun eigen risico.”
Landelijk tarief
Iedereen blij? Nou, bijna iedereen. “De optometristen in de regio waren aanvankelijk sceptisch omdat het Oogzorgpunt een uitzonderingspositie had in het project met de zorgverzekeraar. Maar wij wilden aantonen dat duidelijke afspraken werken: de commerciële optometristen hebben ook een financieel belang. Dat bracht het gevaar met zich mee dat zij onnodig insturen of herhaalcontroles doen. Op dit moment is er nog geen landelijk tarief voor optometrische zorg, maar als we dat willen, moeten we goede afspraken maken wat we toegankelijke maar ook betaalbare en doelmatige oogzorg vinden. Daarbij geldt bijvoorbeeld dat mensen extra zorg, zoals controles of screening, zelf moeten betalen en dat die niet moet leiden tot onnodige verwijzingen.”
Strakke kaders
De komende jaren hoopt Floor Tukkers een volgende stap te kunnen zetten. “Het zou ideaal zijn als we elkaars dossiers kunnen inzien. Dan hoeven we bij een verwijzing minder werk dubbelop te doen. Ook zijn er nog patiënten die gezien worden en bij de huisarts alsnog een verwijzing vragen naar de oogarts. Daar zou ik met de huisartsen graag afspraken over maken: we mogen best meer grenzen stellen, want niet alles wat de patiënt eist, kan en hoeft. Zo werken we er nu al aan dat het Oogzorgpunt geen onnodige controles doet: behalve voor glaucoom hoeven mensen niet terug te komen. Kortom, er zijn strakke kaders nodig van wie welke patiënt ziet op welk ogenblik.”
Koffiedrinken
Haar advies aan iedere oogarts die het anders wil, is dan ook: “Ga eens koffiedrinken of een hapje eten met alle betrokken partijen in je regio, zoals huisartsen, optometristen en zorgverzekeraars. Iedereen in de keten moet zijn bijdrage leveren om gezamenlijk oplossingen te vinden. We hebben met elkaar de opdracht de oogheelkundige zorg beschikbaar en betaalbaar te houden. Met een niet te lange wachttijd, maar waarbij we ook kijken dat geen partij wordt overbelast of bepaalde taken scheef verdeeld raken, waarbij ‘de krenten uit de pap’ worden gehaald. De oogzorg per regio evenwichtig inrichten kan alleen door niet te polariseren, maar met elkaar in gesprek te gaan en verder te kijken dan ons eigen straatje.”