De werkzaamheid van antidepressiva en psychotherapie bij kankerpatiënten met depressieve klachten is beperkt. Nieuw onderzoek laat zien dat behandeling met psilocybine, de werkzame stof in paddo’s, binnen de setting van een groepstherapie veilig en haalbaar is, en symptomen van depressie vermindert.
Depressie komt vaak voor bij kankerpatiënten: bij een kwart tot een derde voldoen de symptomen aan de criteria voor klinisch significante depressie. Antidepressiva zijn bij kankerpatiënten slechts zeer beperkt werkzaam; hetzelfde geldt voor interventies zoals psychotherapie. In de zoektocht naar een alternatief zijn daarom de veiligheid, haalbaarheid en effectiviteit onderzocht van groepstherapie die werd ondersteund met psilocybine.1 Dit is een hallucinogene stof uit de familie van de tryptaminen, die wordt geproduceerd door talloze schimmelsoorten. Psilocybine-bevattende paddenstoelen die als stimulerend middel worden gebruikt, worden ook wel paddo’s genoemd. Psilocybine is een serotonerge agonist die inwerkt op de 5‐HT2A-serotoninereceptoren in de hersenen. De stof kan psychische stress die voortkomt uit levensbedreigende ziekte verminderen.2
Opzet
Eerdere studies naar het effect van psilocybine op kankergerelateerde angst en depressie hadden bemoedigende resultaten, waar de nieuwe studie op voortbouwt.3,4,5,6 Het betreft een fase II-trial met open label (NCT04593563), uitgevoerd in 1 Amerikaans kankercentrum. De 30 deelnemende patiënten waren al dan niet ongeneeslijk ziek, en hadden behalve kanker ook een ernstige depressieve stoornis. Ze werden verdeeld in cohorten van 3 of 4 patiënten. Per cohort kregen de deelnemers gelijktijdig 1 dosis van 25 mg psilocybine toegediend. Daarnaast kregen de patiënten uit elk cohort 4,25 uur individuele therapie en 3,75 uur groepstherapie, die voor, tijdens en na de toediening van psilocybine plaatsvond. Eindpunten waren ernst van de depressie, angst, pijn, demoralisatie en beperkingen. De ernst van de depressie werd gemeten aan de hand van de Montgomery‐Åsberg Depression Rating Scale (MADRS), die 10 items telt waarop patiënten tussen de 0 en 6 scoren. Hoe hoger de totale score, hoe ernstiger de depressie.
Flinke effectiviteit
De 30 deelnemers, verdeeld over 8 cohorten, maakten de studie allemaal volgens protocol af. De gemiddelde leeftijd was 56 jaar, 70% was vrouw. Psilocybine resulteerde niet in ernstige bijwerkingen; de aan de behandeling gerelateerde bijverschijnselen, zoals hoofdpijn en misselijkheid, waren over het algemeen licht en niet onverwacht. De onderzoekers spreken van een ‘flinke’ effectiviteit. Deze komt tot uitdrukking in een gemiddelde daling van de MADRS-score na 8 weken van 19,1 punten (95%-BI 22,3 tot -16,0; p < 0,0001). 24 deelnemers (80%) hadden een aanhoudende respons op psilocybine. Bij 15 deelnemers (50%) waren de symptomen van depressie na 1 week geheel verdwenen; deze remissie hield bovendien 8 weken aan. Deelnemers met geneesbare en niet-geneesbare kanker hadden op baseline een vergelijkbare ernst van de depressie (respectievelijk 27,5 en 25,0 punten op de MADRS-schaal); in beide groepen had een aanzienlijk deel een klinisch belangwekkende vermindering van de depressie (79,6% en 61,9%).
De effectiviteit werd bevestigd door uitkomsten die de deelnemers zelf rapporteerden.
Factoren die volgens de onderzoekers ook kunnen hebben bijgedragen aan de klinisch significante vermindering van depressie in deze studie, waren de innovatieve verdeling in kleine groepen, de toediening aan iedereen tegelijk binnen elke groep, de setting van een streekziekenhuis, en de 1-op-1 verhouding tussen patiënt en therapeut.
Referenties:
- Agrawal M, Richards W, Beaussant Y, et al. Psilocybin-assisted group therapy in patients with cancer diagnosed with a major depressive disorder. Cancer. 2023 Dec 18. Online ahead of print.
- Nichols DE. Psilocybin: from ancient magic to modern medicine. J Antibiot (Tokyo). 2020;73:679‐86.
- Ross S, Bossis A, Guss J, et al. Rapid and sustained symptom reduction following psilocybin treatment for anxiety and depression in patients with life‐threatening cancer: a randomized controlled trial. J Psychopharmacol. 2016;30:1165‐80.
- Agin‐Liebes GI, Malone T, Yalch MM, et al. Long‐term follow‐up of psilocybin‐assisted psychotherapy for psychiatric and existential distress in patients with life‐threatening cancer. J Psychopharmacol. 2020;34:155‐66.
- Griffiths RR, Johnson MW, Carducci MA, et al. Psilocybin produces substantial and sustained decreases in depression and anxiety in patients with life‐threatening cancer: a randomized double‐blind trial. J Psychopharmacol. 2016;30:1181‐97.
- Grob CS, Danforth AL, Chopra GS, et al. Pilot study of psilocybin treatment for anxiety in patients with advanced‐stage cancer. Arch Gen Psychiatry. 2011;68:71‐8.