Door de komst van nieuwe systemische therapieën is de prognose voor patiënten met uitgezaaid melanoom de laatste jaren flink verbeterd. Uit een onlangs gepubliceerde analyse op basis van gegevens uit de Dutch Melanoma Treatment Registry blijkt dat de algehele overleving voor patiënten met uitgezaaid melanoom tussen 2013 en 2019 ieder jaar iets verbetert. De jaren 2020 en 2021 laten echter een interessante trendbreuk zien, waarvan de oorzaak nog niet volledig duidelijk is.
De introductie van immuuncheckpoint- en BRAF/MEK-remmers vanaf 2012 heeft een duidelijke positieve invloed gehad op de prognose van patiënten met uitgezaaid (niet-resectabel stadium III en IV) melanoom. Een analyse over de jaren 2013 tot 2017 suggereerde eerder al een verbeterde algehele overleving (OS) voor deze groep patiënten. De vraag is of de overleving van deze patiënten in de loop van de tijd verder blijft verbeteren.
Dutch Melanoma Treatment Registry
In een onlangs in eClinicalMedicine gepubliceerde studie evalueerden Nederlandse onderzoekers de OS van patiënten met uitgezaaid melanoom en zochten naar factoren die van invloed waren op de overleving. Voor hun onderzoek gebruikten zij gegevens uit de Dutch Melanoma Treatment Registry van patiënten die sinds 2013 gediagnosticeerd werden met uitgezaaid melanoom en een systemische behandeling ontvingen. In dit register worden sinds 2013 alle patiënten met uitgezaaid melanoom in Nederland geregistreerd. Daarmee is het wereldwijd de grootste registratie met gedetailleerde behandelgegevens voor uitgezaaid melanoom. De patiënten werden voor dit onderzoek gestratificeerd naar het jaar waarin de diagnose werd gesteld. In totaal werden 6.260 patiënten geïncludeerd.
Trendbreuk
De mediane OS voor patiënten gediagnosticeerd in 2013 was 11,2 maanden en deze overleving werd ieder jaar iets beter, waarbij een mediane OS van 32,0 maanden werd gezien voor patiënten die in 2019 de diagnose uitgezaaid melanoom kregen. Patiënten die in 2020 of 2021 gediagnosticeerd werden hadden echter een niet-significante lagere OS, in vergelijking met de groep uit 2019 (mediaan 26,6 maanden in 2020 en 24,0 maanden in 2021). Deze trend werd gezien voor alle patiënten met uitgezaaid melanoom, ongeacht de systemische therapie. Ook bleef deze trend aanwezig na correctie voor bekende prognostische factoren en eerdere neoadjuvante of adjuvante therapie. Een verklaring voor deze trendbreuk is mogelijk gelegen in andere, niet gemeten factoren en kan – gezien de timing – gerelateerd zijn aan de COVID-19-pandemie.
Bron:
Van Not OJ, Van den Eertwegh AJM, Haanen JB, et al. Improving survival in advanced melanoma patients: a trend analysis from 2013 to 2021. EClinicalMedicine. 2024;69:102485.
Commentaar van eerste auteur Olivier van Not, arts-onderzoeker, UMC Utrecht
“In een publicatie van een aantal jaren geleden over de overleving van patiënten met uitgezaaid melanoom zagen we al dat de overleving van deze patiënten, over de periode 2013 tot 2017 ieder jaar iets beter werd.1 Sinds die tijd zijn er 2 ontwikkelingen geweest die mogelijk van invloed zijn op de overleving: de introductie van neoadjuvante en adjuvante systemische behandelingen en de COVID-19-pandemie. Daarom wilde ik – onder supervisie van Willeke Blokx, Michel Wouters en Karijn Suijkerbuijk – kijken naar de overleving van patiënten met uitgezaaid melanoom in de periode 2013 tot 2021, waarbij we vooral inzoomden op de jaren 2020 en 2021. Hoe heeft de pandemie de overleving van patiënten met uitgezaaid melanoom beïnvloed en hoe is de prognose nu voor deze groep?”
“Voor dit onderzoek hebben we gebruikgemaakt van data uit de Dutch Melanoma Treatment Registry. We deelden meer dan 6.000 patiënten met uitgezaaid melanoom die systeemtherapie ontvingen in op het jaar van diagnose. Daarbij hebben we verschillende patiënt- en tumorkarakteristieken geanalyseerd, evenals de overleving. Het is ontzettend mooi om te zien dat in de periode 2013 t/m 2019 de overleving voor patiënten met uitgezaaid melanoom ieder jaar iets beter werd. Waar in 2013 de meeste patiënten binnen een jaar overleden, is nu 2 jaar na de diagnose uitgezaaid melanoom het grootste deel van deze patiënten nog in leven. Maar we zagen ook dat die positieve trend stopte in 2020 en 2021. Hoewel niet significant, leek de overleving voor patiënten die in die periode gediagnosticeerd werden zelfs iets slechter. Na correctie voor belangrijke prognostische factoren, waaronder leeftijd, de aanwezigheid van hersenmetastasen en het aantal organen met metastasen, en eerdere neoadjuvante of adjuvante therapie, bleef dit verschil bestaan.”
Analyse herhalen
“Aan de ene kant verraste deze uitkomst ons, gezien de ontwikkelingen in behandelopties. Aan de andere kant bleek uit onze eerdere publicatie over de invloed van de COVID-19-pandemie op de melanoomzorg dat de diagnose uitgezaaid melanoom tijdens de pandemie minder vaak gesteld werd en dat er in die periode een toename was van het aantal patiënten dat zich bij diagnose presenteerde met hersenmetastasen en een slechtere performancescore.2 Dit kan van invloed zijn geweest op de overleving van patiënten die gediagnosticeerd werden in 2020 en 2021. Het idee is dan ook om deze patiënten verder te vervolgen en over een aantal jaren deze analyse te herhalen. Als de overleving van patiënten die in 2023 of 2024 gediagnosticeerd zijn dan weer verbetert, is het aannemelijker dat COVID-19 een rol heeft gespeeld. Een belangrijke les van deze studie is dan ook dat we, in het geval van een nieuwe pandemie of crisis waarbij de zorg onder druk komt te staan, proberen de zorg draaiende te houden, zeker voor de groep kwetsbare patiënten, en niet alleen binnen de melanoomzorg.”
“Ik ben benieuwd of we op langere termijn een duidelijke verklaring kunnen geven voor de gevonden trendbreuk. Nu hebben we een vermoeden, maar de tijd zal het leren.”
Referenties:
- Van Zeijl MCT, De Wreede LC, Van den Eertwegh AJM, et al. Survival outcomes of patients with advanced melanoma from 2013 to 2017: Results of a nationwide population-based registry. Eur J Cancer. 2021;144:242-51.
- Van Not OJ, Van Breeschoten J, Van den Eertwegh AJM, et al. The unfavorable effects of COVID-19 on Dutch advanced melanoma care. Int J Cancer. 2022;150:816-24.