Psoriasis is niet alleen een ziekte van de huid en de gewrichten, maar heeft ook systemische effecten en kan tot chronische ontsteking leiden. De aandoening gaat vaak gepaard met onder andere hart- en vaatziekten, diabetes, de ziekte van Crohn en depressie. “Daarom kijken we steeds meer integraal naar mensen met psoriasis, en niet alleen naar de huid”, vertelt dermatoloog prof. Elke de Jong in het Radboudumc.
Het is al langer bekend dat de kans op comorbiditeit groter is als de psoriasis ernstiger is. Waarschijnlijk komt dat door een cascade aan ontstekingsreacties in het lichaam. “In het bloed is vaak geen hogere ontstekingsactiviteit te meten, maar toch is er blijkbaar iets aan de hand waardoor andere reacties in het lichaam een grotere kans krijgen”, zegt De Jong. “Bij arthritis psoriatica, de gewrichtsontsteking die bij psoriasis kan ontstaan, worden vaak wel hogere ontstekingswaarden gezien. Maar als alleen de huid is aangedaan, vinden we die hogere waarden niet. Dus dan zullen andere factoren een rol spelen, die we nu nog niet kennen.”
Duidelijke relatie
De precieze relatie tussen psoriasis en arthritis psoriatica is niet bekend. Meestal ontstaat psoriasis als eerste en, bij een kwart tot een derde van de patiënten, pas jaren daarna de artritis. “Maar er zijn ook patiënten met eerst alleen arthritis psoriatica die door een reumatoloog worden gezien, en hooguit een klein plekje psoriasis hebben. Het zijn verschillende aandoeningen, maar ze hebben wel een duidelijk relatie met elkaar”, aldus De Jong. “Arthritis psoriatica is feitelijk een comorbiditeit.”
Bij de behandeling vindt vaak nauwe samenwerking plaats met de reumatoloog. In veel ziekenhuizen zijn gezamenlijke spreekuren. Samen wordt gezocht naar een behandeling die voor zowel de huid als de gewrichten werkt. Gelukkig zijn daarvoor een aantal opties, laat De Jong weten. “De behandeling hangt met name af van de klachten die het meest op de voorgrond staan. Omdat psoriasis vaak voorafgaat aan arthritis psoriatica, kan de dermatoloog een belangrijke rol spelen bij het voorkomen van ernstige gewrichtsontstekingen. We kunnen mensen met psoriasis regelmatig vragen naar gewrichtsklachten en een patiënt tijdig doorverwijzen naar de reumatoloog. Dat doen dermatologen ook regelmatig. We blijven allebei behandelaar van de patiënt, maar doen het wel samen.”
Psoriasis komt ook vaker voor in combinatie met de chronische darmontstekingsziekten ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. En ook hier is een wederkerige relatie: zo’n 10% van de mensen met de ziekte van Crohn heeft ook psoriasis.
Ook depressie is geassocieerd met psoriasis. Maar het is vaak niet duidelijk wat oorzaak en gevolg is. “We weten niet of psoriasispatiënten echt een hogere kans hebben op depressie, of dat de depressie juist wordt veroorzaakt door de aandoening”, legt De Jong uit. “Het is belangrijk dat de dermatoloog daar regelmatig naar vraagt.”
Leefstijl
Patiënten met ernstige psoriasis hebben een ongeveer 2 tot 3 keer zo hoog risico op cardiovasculaire gebeurtenissen, bijvoorbeeld een hartinfarct of beroerte, als mensen zonder psoriasis. Patiënten kunnen ook hoge bloeddruk hebben, overgewicht, hypercholesterolemie en soms op den duur leververvetting. Deze aandoeningen zijn volgens De Jong niet altijd eenvoudig te behandelen. “Werken aan bijvoorbeeld overgewicht en leefstijl liggen een beetje buiten ons dagelijkse werkveld. Voor veel mensen is leefstijlverandering en afvallen lastig, waardoor je het als dermatoloog niet zomaar even in een spreekkamer kunt aankaarten. Het aanbieden van een leefstijlprogramma gebeurt vaak via de huisarts. Het zou zeker goed zijn om daar vanuit de dermatologie ook iets aan te doen, maar dat is complex. We hebben recent wel een onderzoek gepubliceerd van mijn collega dr. Marieke Seyger, naar de motivatie van mensen met psoriasis om hun leefstijl te veranderen. Uit zulk onderzoek kunnen aangrijpingspunten naar voren komen om met leefstijl aan de slag te gaan. Ik denk dat vooral afvallen in de toekomst een meer centrale rol zou mogen krijgen. Dat kan de hele cascade van comorbiditeit en het beloop van psoriasis beïnvloeden.”1
Risicomanagement
Omdat hart- en vaatziekten onder de bevolking vaak voorkomen, passen huisartsen daarvoor risicomanagement toe. Ook bij reuma gaan de huisarts en de reumatoloog na welke andere aandoeningen daarmee samenhangen. Maar er is nog geen risicomanagement bij de huisartsen en dermatologen voor psoriasis. “Aan de ene kant zou het misschien goed zijn als dat er zou komen, maar aan de andere kant is de relatie van comorbiditeit met psoriasis niet altijd duidelijk”, vertelt De Jong. “Het gaat meestal niet om oorzakelijke verbanden maar om associaties. Dermatologen hebben er in ieder geval wel oog voor, en we willen de patiënt met ernstige psoriasis plus andere aandoeningen zo goed mogelijk helpen. Het optimaal behandelen van de huid kan sowieso de psoriasis rustiger maken en de kans op comorbiditeit verlagen. Gelukkig zijn er inmiddels veel behandelopties waarmee we aan de slag kunnen. Er vindt veel onderzoek plaats naar nieuwe medicatie. De afgelopen jaren zijn al veel nieuwe middelen beschikbaar gekomen.”
Met andere specialisten
Comorbiditeit van psoriasis treedt vaker op met het stijgen van de leeftijd. Omdat het veelal gaat om aandoeningen die sowieso vaker voorkomen in de oudere populatie, is het niet altijd duidelijk of er directe relatie is met psoriasis. Behandeling van de comorbiditeit gebeurt met de gebruikelijke middelen tegen deze aandoeningen en veelal in overleg met andere specialisten. Middelen tegen arthritis psoriatica en psoriasis hebben wel overlap: ze werken vaak tegen beide. “In iets mindere mate geldt dat ook voor behandeling van de ziekte van Crohn”, aldus De Jong. “We gebruiken adalimumab voor zowel de huid en de gewrichten als de ziekte van Crohn. Maar de doseringen voor Crohn zijn meestal veel hoger, omdat de darmen dat blijkbaar nodig hebben. De dermatoloog kan, in overleg, de MDL-arts de ziekte van Crohn laten behandelen waarbij dat dan ook meteen kan werken voor de gewrichten en de huid.”
Referentie
- Al-Gawahiri M, van den Reek JMPA, van Ach MR, et al. The lifestyle of psoriasis patients and their motivation to change. J Eur Acad Dermatol Venereol, 2024;38(10):e836-e841.