In Nederland zijn systemische oncologische behandelingen erg versnipperd georganiseerd over ziekenhuizen: veel ziekenhuizen behandelen weinig patiënten en weinig ziekenhuizen behandelen veel patiënten. Dat blijkt uit een studie vanuit Zorginstituut Nederland. Onderzoekster dr. Lonneke Timmers licht de studie toe.
Wat heb je onderzocht?
We hebben onderzoek gedaan naar alle add-on geneesmiddelen die in Nederland gebruikt worden in de oncologie. Dat hebben we gedaan met landelijke declaratiedata van Vektis uit 2019, uit alle 73 ziekenhuizen die systemische antikankerbehandelingen doen. We hebben gekeken naar alle 38 indicaties in de oncologie en hematologie, en naar zowel oude chemotherapieën als nieuwere, dure geneesmiddelen.
Wat was het doel van de studie?
We wilden in kaart brengen hoeveel patiënten per indicatie per ziekenhuis worden behandeld met geneesmiddelen. Daarvoor hebben we het aantal unieke patiënten geteld per ziekenhuis en per indicatie. Dat hebben we niet verder uitgesplitst per middel en ook het aantal kuren per patiënt maakte niet uit. Het ging om het aantal unieke patiënten in een jaar voor de indicaties.
Wat heeft dat opgeleverd?
Er is een aantal grote indicaties, zoals borstkanker. We zien dat dat in alle ziekenhuizen in Nederland behandeld wordt, met een groot volume aan patiënten per ziekenhuis. Daarnaast zijn er veel indicaties met weinig patiënten, die toch verspreid over veel ziekenhuizen in het land behandeld worden. Onze hoofdconclusie is dan ook: veel ziekenhuizen behandelen weinig patiënten en weinig behandelen veel. Dat geldt dus alleen voor systemische behandeling. We kunnen niet zien of en hoeveel patiënten bijvoorbeeld afzien van medicatie.
Waarom is dit resultaat van belang?
Het laat zien dat systemische behandeling in Nederland heel gefragmenteerd gebeurt. We hebben weliswaar geen behandeluitkomsten onderzocht, maar de vraag is of het geven van deze therapieën optimaal is georganiseerd. Het is bekend dat er een relatie is tussen volume en kwaliteit van zorg. Dat geldt vooral voor chirurgische interventies, maar waarschijnlijk ook voor verschillende indicaties voor systemische therapie. Kennis en ervaring wat betreft de aandoening en de behandeling ervan spelen mee bij behandelkeuzes. Ook zijn studies beter te organiseren bij een hoger volume aan patiënten.
Adviseert de publicatie een minimaal volume?
Het was niet onze opzet om volumenormen aan te geven. Maar voor onze analyses hebben we wel grenswaarden gelegd bij behandeling van 10 en van 30 patiënten per jaar. Bij een grenswaarde van 10 patiënten vonden we voor 19 indicaties dat meer dan de helft van de ziekenhuizen onder die grenswaarde zit. Dat zijn dus kleine aantallen voor veel ziekenhuizen. Voor de grenswaarde van 30 patiënten blijkt voor 25 indicaties dat de meerderheid van alle ziekenhuizen die grenswaarde niet haalt met hun systemische behandelingen.
Maar het is uit de studie dus niet bekend wat de uitkomst is van de behandelingen?
Dat klopt. Maar ons uitgangspunt was dat volume wel degelijk iets kan zeggen over de kwaliteit van de uitkomst. Uiteraard zijn er veel slagen om de arm, zo kan er sprake zijn van netwerkzorg of overleg tussen ziekenhuizen. Dat hebben we niet onderzocht, maar het is wel algemeen geaccepteerd dat volume ertoe doet.
Is de uitkomst van de studie verrassend?
Ik had wel een dergelijke uitkomst verwacht, maar de organisatie van systemische behandeling is toch meer versnipperd dan ik had gedacht. Ik denk dat het waardevol is dat dit nu is onderzocht. Het inzicht kan bijdragen aan de discussie over concentratie en netwerkzorg. Feitelijk is er slechts voor 1 systemische therapie een SONCOS-volumenorm, namelijk voor de behandeling van niercelcarcinoom, waarvoor de norm ligt bij 10 patiënten per jaar. Maar voor andere indicaties is er geen norm. Het gesprek over de organisatie van zorg komt nu op gang, mede vanwege het Integraal Zorgakkoord. Daarin staat dat partijen samen afspraken moeten maken over concentratie en spreiding van onder andere oncologische behandelingen, met een richtinggevende volumenorm van 50 tot 100 patiënten per interventie. De komende tijd zijn er rondetafelgesprekken om dit te bespreken en het staat nog lang niet vast dat dat de norm zal worden. De versnippering die uit onze studie blijkt, lijkt ons voldoende reden tot gesprek over een optimale organisatie van zorg.
Referentie:
Peeters NWL, Vreman RA, Cirkel GA, et al. Systemic anticancer treatment in the Netherlands: Few hospitals treat many patients, many hospitals treat few patients. Health Policy. 2023;135:104865.