Soeradj Harkisoen koos na zijn opleiding tot internist-infectioloog en promotie aan het UMC Utrecht voor werken en leven in Suriname. In het Academisch Ziekenhuis Paramaribo (AZP) wordt hij dagelijks geconfronteerd met de gevolgen van een gezondheidszorg die minder mogelijkheden biedt dan hij in Nederland gewend was. Soms frustrerend, maar ook juist een opening om de mogelijkheden van zijn vak ten volle te benutten.
Voordat Harkisoen overwoog om zich te vestiging in Suriname en daar als internist-infectioloog in het AZP te gaan werken, vroeg hij of hij eerst een proefstage mocht doen om de werksituatie en de stad een beetje te leren kennen. “Het werd uiteindelijk een stage van slechts 10 dagen, maar het was genoeg om me te overtuigen”, zegt hij.
Verbonden aan Suriname was hij al jong. Hoewel hij geboren en getogen is in Amsterdam, namen zijn ouders hem iedere zomervakantie mee naar het land voor familiebezoek. Toch leerde hij het land – en zeker de stad Paramaribo – pas echt goed kennen toen hij er na zijn studie en promotieonderzoek ging werken. “Paramaribo kende ik eigenlijk amper want mijn familie woonde op vier uur rijden afstand van die stad en daar reden we altijd direct naartoe als we van het vliegveld kwamen”, vertelt hij. En het is lang onduidelijk geweest of hij er wel zou gaan werken. Tijdens zijn coschappen kwam hij zijn huidige vrouw tegen, die specifiek voor haar studie farmacie van Suriname naar Nederland was verhuisd. “Zij begon gaandeweg steeds meer te twijfelen of ze wel terug wilde en bij mij groeide de interesse juist steeds meer”, zegt hij. Uiteindelijk hakten ze de knoop door, ze wonen en werken er nu al vijf jaar.
Histoplasmose
Het eerste wat Harkisoen opviel was de beperktheid van de middelen en mogelijkheden. “Dit zorgde ervoor dat ik ziektebeelden tegenkwam die ik in Nederland amper had gezien en eigenlijk vooral kende uit de colleges of de tekstboeken”, vertelt hij. Ook had hij een ander beeld van de infecties die hij verwachte in Suriname veel tegen te komen. “Juist niet malaria, want dat komt veel minder voor dan je misschien zou verwachten, Suriname is zelfs bezig met een succesvol eliminatieprogramma. Ook niet zozeer rabiës. Maar dengue komt wel veel voor en we hebben natuurlijk ook met het zikavirus te maken gehad. Beide lijken duidelijk seizoensgebonden. Leptospirose zien we hier ook veel meer dan in Nederland. Maar het meest schrijnende voorbeeld vind ik histoplasmose bij hiv-patiënten. Tijdens mijn studie in Utrecht heb ik hiervan slechts één geval meegemaakt, maar het komt hier vrij veel voor. Het ziektebeeld kende ik dus wel, maar pas hier leerde ik het herkennen en behandelen. Ook zien wij veel opportunistische infecties bij hiv-patiënten. Dit verschil heeft veel te maken met het feit dat in Nederland de zorg voor hiv-patiënten beter is geregeld. Mensen laten zich in Nederland sneller testen en er heerst niet zo’n groot taboe op de ziekte als in Suriname. In Suriname gebeurt dit vaak pas als ze al ziek zijn geworden, omdat hun afweer verzwakt is zodat andere ziektes kunnen gaan opspelen. In Nederland zou ik er als infectioloog primair op gericht zijn de afweer van de patiënt door inzet van medicatie goed te houden, omdat patiënten vaak in goede conditie verkeren, terwijl ik hier juist gericht ben op het achterhalen van de problemen en het verbeteren van de afweer.”
Het voordeel hiervan is dat Harkisoen in deze omstandigheden als infectioloog meer tot zijn recht kan komen, het nadeel is dat hij patiënten niet altijd de zorg kan bieden zoals hij zou wensen. “Hier zijn niet alle onderzoeksmogelijkheden beschikbaar die in Nederland gemeengoed zijn, om aan te tonen of uit te sluiten wat er aan de hand is met een patiënt”, verduidelijkt hij. “Dit betekent dat je in een aantal gevallen geen andere mogelijkheid hebt dan meerdere behandelingen tegelijk in gang te zetten en afhankelijk van het beloop van de ziekte de medicatie te reduceren. Een tijdje geleden hebben we bijvoorbeeld wel de beschikking gehad over gevoelige kits om in de urine te testen op histoplasmose, maar dat was in een onderzoeksetting. Nu dit achter de rug is, is beenmergonderzoek de best beschikbare test. Bloedonderzoek is pas bruikbaar bij een heel sterke ‘load’, dus als die uitslag negatief is weet je nog niets.”
Klinische blik
Histoplasmose is slechts één voorbeeld. Het ontbreekt bijvoorbeeld ook aan een test voor het vaststellen van hepatitis E. “En de manier waarop de zorg is geregeld speelt een rol”, vertelt Harkisoen. “In Nederland kon ik makkelijk een CT-scan aanvragen, maar hier wordt zo’n scan maar eenmaal per jaar vergoed en moet de patiënt een tweede scan gedeeltelijk zelf betalen. Voor veel mensen is dit een te hoge kostenpost. Ik kan wel stellen dat mijn klinische blik hierdoor enorm is gegroeid in de vijf jaar dat ik hier werk. Ook heb ik geleerd om nog gedetailleerder symptomen uit te vragen.”
Niet alleen de kosten zorgen ervoor dat de zorg in Suriname niet voor iedereen even goed bereikbaar is. De afstand naar het ziekenhuis speelt ook een rol. “Vanuit het binnenland is het soms een paar dagen reizen”, zegt Harkisoen. “Een gevolg is dat ik patiënten pas zie als ze al veel zieker zijn dan ik in Nederland gewend was. Ook het gegeven dat veel mensen een groot geloof hebben in culturele geneeswijzen speelt hierin een rol: ze wenden zich regelmatig pas tot de reguliere geneeskunde als dit niet tot genezing leidt. Met als gevolg ziekere patiënten en soms een zwaardere behandeling met een hoger risico op mortaliteit. Vanuit de overheid worden nu wel initiatieven ontwikkeld om de zorg op de posten in het binnenland te versterken.”
Enorme waardering
Harkisoen voelt soms frustratie over het feit dat hij patiënten niet de zorg kan bieden die hij in Nederland wel zou kunnen verlenen. “Maar ik kan ook veel patiënten wel helpen”, nuanceert hij. “Bovendien hecht ik waarde aan wat een collega uit Aruba me eens vertelde, namelijk dat ik het probleem alleen maar zou verergeren als ik ervoor koos om weg te gaan uit dit land met zijn relatief grote tekort aan medische specialismen. De waardering die je hier van patiënten krijgt is ook een andere dan die ik in Nederland gewend was. De hoge kwaliteit van de zorg in Nederland brengt mijns inziens met zich mee dat mensen die vanzelfsprekend gaan vinden. Hier in Paramaribo zijn mensen echt dankbaar als je ze goed kunt helpen. Al blijft het hartverscheurend als je bijvoorbeeld mensen met gevorderde levercirrose en hepatitis C geen medicijnen kunt bieden – die waren tot begin dit jaar niet beschikbaar – terwijl je weet dat die elders wel gewoon voorhanden zijn. Mensen krijgen dan ernstige complicaties van hun leverziekten of overlijden zelfs. We hebben wel een Nationale Geneesmiddelenklapper waarin vermeld staat welke geneesmiddelen de zorgverzekeraars verplicht zijn te vergoeden, maar dit betekent nog niet altijd dat die middelen ook altijd verkrijgbaar zijn. En ook niet alle middelen die nodig zijn, worden in de klapper vermeld.”
De frustratie krijgt echter nooit de overhand. “Natuurlijk zijn er dingen die ik vanuit mijn opleiding in Nederland en de medisch-wetenschappelijk literatuur ken en hier mis”, zegt hij, “maar ik zie ook de enorme meerwaarde van hier werken.”
Drs. F. van Wijck, wetenschapsjournalist