Zo doen wij dat: obesitas en niertransplantaties

Vooroplopers, dwarsliggers en andersdenkenden brengen de wetenschap en de nefrologische praktijk vooruit. Daarom vertelt in deze rubriek steeds een arts over hoe zij iets anders doen dan anderen. Deze keer transplantatiechirurg Diederik Kimenai over niertransplantaties bij patiënten met obesitas.

Is er binnen Nederland een standaardwerkwijze voor deze behandeling?

“De richtlijnen raden af om een niertransplantatie uit te voeren bij mensen met een body-mass index (BMI) van 30 of 35. Het advies is dat patiënten die in aanmerking willen komen voor transplantatie eerst moeten afvallen tot een BMI van onder de 30. Dat is gebaseerd op de mogelijk slechtere uitkomsten: bij een niertransplantatie bij mensen met een hoog BMI is de kans namelijk hoger op postoperatieve complicaties zoals littekenbreuken of lastige wondinfecties. Ook is de operatie complexer en duurt deze langer. Verder gaat de donornier vaak minder lang mee dan bij iemand zonder obesitas. Bovendien is er een verhoogd risico op afstoting van de nieuwe nier.” 

Waarom pakken jullie het anders aan?

“In Rotterdam zoeken we graag de grenzen op van wat er kan. Dat komt ook overeen met wat me aanspreekt in mijn vak, de transplantatiechirurgie. Het is een breed vak – ik doe bijvoorbeeld transplantaties van nieren, lever en multi-orgaandonaties – maar ook een jonge discipline. Daardoor is er nog veel ruimte voor ontwikkeling en verbetering. Zo ook voor deze procedure. 

Voor veel mensen met een chronische nierziekte is afvallen problematisch, bijvoorbeeld door medicatiegebruik van prednison. Soms komen mensen ook aan omdat ze lang op de wachtlijst staan en door de dialyse minder bewegen en in gewicht aankomen. Zijn ze dan eindelijk aan de beurt, dan worden ze alsnog afgewezen. Verder geldt: de mensen die het lukt om af te vallen, komen na de transplantatie vaak weer aan. Dat heeft nadelige gevolgen voor de overleving van het transplantaat.

Wij vroegen ons af: waarom vergelijken we de niertransplantatie bij mensen met obesitas eigenlijk met mensen zonder obesitas? Veel logischer is om de uitkomsten van niertransplantatie bij mensen met obesitas te vergelijken met de standaardzorg: dialyse. Dan krijg je een compleet ander verhaal, want de winst van transplantatie ten opzichte van dialyse is enorm. Natuurlijk is de uitkomst ook afhankelijk van leeftijd, comorbiditeit en onderliggende aandoeningen, maar gemiddeld genomen is de overleving met dialyse 50% na 5 jaar. Met een transplantatie is dat meer dan 80%. Daar tekent iedere patiënt voor. Daarom willen we bij iedere patiënt, ook die met een hoog BMI, kijken wat haalbaar is.”

Wat doen jullie anders?

“Allereerst hanteren we geen strikte BMI-normen. De ene BMI van 35 is de andere niet. Zo houdt BMI geen rekening met de vetverdeling over het lichaam. Als chirurg wil ik liever met mijn ‘timmermansoog’ beoordelen of de operatie technisch mogelijk is omdat de buik goed bereikbaar is.

Vervolgens bespreken we met de patiënt dat gewichtsverlies wel wenselijk is. Om de operatie uit te kunnen voeren, maar ook omdat obesitas een verhoogd risico geeft op onder meer hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, diabetes mellitus type 2 én nieraandoeningen. Maar we sturen de patiënt niet weg met het advies om eerst maar eens af te vallen. 

We zien het overgewicht juist als onderdeel van de ziekte en overleggen samen over eventuele oplossingen. Is gewichtsverlies te bereiken met begeleiding van een diëtist, of met medicamenteuze ondersteuning? Soms verwijzen we naar een bariatrisch centrum. Met de klinieken van het St. Franciscus en het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam hebben we daar zelfs een speciale samenwerking voor opgezet. Zij screenen dan met het oog op het ondergaan van de niertransplantatie. Natuurlijk geldt wel dat de patiënt goede voorlichting moet krijgen over de risico’s en gemotiveerd moet zijn, want een maagverkleining kent consequenties op het gebied van leefstijlverandering.”

Welke voordelen heeft jullie aanpak voor patiënten en zorgprofessionals?

“Voor de patiënt is het voordeel evident: geen dialyse betekent een enorme verbetering in de kwaliteit van leven. Vaak kunnen mensen na transplantatie en gewichtsverlies ook weer werken aan het verder opbouwen van hun gezondheid. 

Voor de zorg levert het vooral economisch voordeel op. In het eerste jaar is de transplantatie duurder, maar daarna is die optie veel goedkoper dan dialyse. Omdat we daarnaast kijken hoe we de patiënten ook kunnen helpen met gewichtsverlies, levert dat nog meer op aan minder zorggebruik. Overigens is dat voor ons niet de motivatie om het te doen. Dat is de enorme voldoening die je voelt als we complexe patiënten – met obesitas, maar bijvoorbeeld ook met vaat- of blaasproblematiek – toch kunnen helpen. Ik houd er niet van om nee te verkopen. Mensen zitten na jarenlange trajecten en afwijzingen soms te huilen van geluk. Na de transplantatie knappen ze ook zienderogen op.”

Zou u andere centra aanraden om deze werkwijze over te nemen?

“Zeker. In de eerste plaats omdat we te maken hebben met een obesitasepidemie: nu al is 30% van de Nederlanders obees. Dat wordt alleen maar meer. Daar kunnen we beter op anticiperen als ook andere centra meer ervaring met deze patiëntengroep opdoen. Natuurlijk kunnen we niet iedere patiënt helpen en soms is dialyse de enige optie, bijvoorbeeld vanwege hoge leeftijd, beperkte levensverwachting of andere oorzaken die het risico op opereren te groot maken. Je kunt niet elk risico aanvaarden. Maar het doel is om die groep zo klein mogelijk te maken. Aan nefrologen zou mijn advies daarom ook zijn: durf transplantatie vaker als optie te bespreken met je patiënt, en ga er niet automatisch vanuit dat het niet mogelijk is. Als de patiënt afgewezen is bij een ander centrum, overweeg dan om de patiënt naar Rotterdam te sturen.”

Ziet u een plaats in (landelijke) richtlijnen voor jullie aanpak?

“Absoluut. Mijns inziens zouden de BMI-criteria in de richtlijnen moeten worden losgelaten, omdat de overlevingswinst van transplantatie bij hogere BMI zo aanzienlijk is. Daarnaast mag er wat mij betreft al eerder in het traject van nierfalen meer aandacht komen voor de behandelopties van obesitas omdat deze gepaard gaat met veel risicofactoren voor nierfalen, zoals diabetes en hypertensie. De combinatie van obesitasbehandeling en niertransplantatie is niet zonder risico, maar de overleving en kwaliteit van leven zijn beter en vaak zien we mensen bij wie de diabetes en hypertensie zijn genezen of sterk zijn verbeterd. De meest gehoorde reactie is toch: had ik dit maar 5 jaar geleden ondergaan.”

Zuurbelasting via de voeding en transplantaatuitkomsten

feb 2023 | Niertransplantatie

Lees meer over Zuurbelasting via de voeding en transplantaatuitkomsten

Vitamine K-suppletie remt vaatstijfheid niertransplantatiepatiënten

feb 2023 | Niertransplantatie

Lees meer over Vitamine K-suppletie remt vaatstijfheid niertransplantatiepatiënten

Recordaantal postmortale orgaandonaties in 2022

jan 2023 | Niertransplantatie

Lees meer over Recordaantal postmortale orgaandonaties in 2022

Kwaliteit van donornier beter inschatten met nieuw apparaat

jan 2023 | Niertransplantatie

Lees meer over Kwaliteit van donornier beter inschatten met nieuw apparaat

Raciale verschillen in risico op nierfalen en sterfte afhankelijk van keuze eGFR-formule zonder ras

jan 2023 | Chronische nierschade

Lees meer over Raciale verschillen in risico op nierfalen en sterfte afhankelijk van keuze eGFR-formule zonder ras

Promotie: Endotheliale glycocalyxveranderingen bij hemodialysepatiënten

jan 2023 | Chronische nierschade, Dialyse

Lees meer over Promotie: Endotheliale glycocalyxveranderingen bij hemodialysepatiënten

ERA Highlights 2024

2 jul 2024 om 20:30 | Chronische nierschade, Dialyse

Lees meer over ERA Highlights 2024

Cardiorenale casuïstiek in een transmurale setting

17 jun 2024 om 20:00 | Diabetes

Lees meer over Cardiorenale casuïstiek in een transmurale setting

Niertoxiciteit na orgaantransplantatie – Belicht vanuit diverse disciplines

11 jun 2024 om 20:00 | Acuut nierfalen, Chronische nierschade, Niertransplantatie

Lees meer over Niertoxiciteit na orgaantransplantatie – Belicht vanuit diverse disciplines

Expertdebat SLE, Deel 3 - Praktische handvatten: Van zwangerschapswens tot de rol van B-cellen in lupus

11 mrt 2024 | Immuuntherapie, SLE

Lees meer over Expertdebat SLE, Deel 3 - Praktische handvatten: Van zwangerschapswens tot de rol van B-cellen in lupus

Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met chronische nierschade

27 feb 2024 om 20:00 | Chronische nierschade, Diabetes

Lees meer over Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met chronische nierschade

ASN Highlights 2023

28 nov 2023 om 20:30 | Chronische nierschade, Diabetes

Lees meer over ASN Highlights 2023

ERA Highlights 2023

11 jul 2023 om 20:00 | Dialyse, Niertransplantatie

Lees meer over ERA Highlights 2023

CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

6 jun 2023 | Stamceltransplantatie, Virale infecties

Lees meer over CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met zeer hoog risico

30 mrt 2023 om 20:30 | Chronische nierschade, Diabetes, Hartfalen

Lees meer over Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met zeer hoog risico
Er zijn geen e-learnings gevonden.
Er zijn geen bijeenkomsten gevonden.

Niet-invasief biomarkerpanel doet het beter dan bestaande markers

nov 2024 | SLE

Lees meer over Niet-invasief biomarkerpanel doet het beter dan bestaande markers

Nieuwe ACR-richtlijn voor lupusnefritis benadrukt combinatiebehandeling

nov 2024 | Chronische nierschade, SLE

Lees meer over Nieuwe ACR-richtlijn voor lupusnefritis benadrukt combinatiebehandeling

Een multimodaal deep-learningmodel voor de voorspelling van acuut nierfalen

okt 2024 | Acuut nierfalen

Lees meer over Een multimodaal deep-learningmodel voor de voorspelling van acuut nierfalen

Immunomodulerend effect levamisol bij kinderen met idiopathisch nefrotisch syndroom

okt 2024 | Chronische nierschade

Lees meer over Immunomodulerend effect levamisol bij kinderen met idiopathisch nefrotisch syndroom

Veel goed nieuws uit de FLOW-trial

okt 2024 | Chronische nierschade, Virale infecties

Lees meer over Veel goed nieuws uit de FLOW-trial

Niet minder sterfte en heropnames door gerichte correctie van hyponatriëmie

okt 2024 | Chronische nierschade

Lees meer over Niet minder sterfte en heropnames door gerichte correctie van hyponatriëmie

HSK21542 effectief en veilig tegen pruritus bij hemodialysepatiënten

okt 2024 | Dialyse

Lees meer over HSK21542 effectief en veilig tegen pruritus bij hemodialysepatiënten

GLP1-agonisten tijdens kankerbehandeling niet geassocieerd met hoger AKI-risico

okt 2024 | Acuut nierfalen, Immuuntherapie

Lees meer over GLP1-agonisten tijdens kankerbehandeling niet geassocieerd met hoger AKI-risico

Training in omgaan met pijn voor hemodialysepatiënten

okt 2024 | Dialyse

Lees meer over Training in omgaan met pijn voor hemodialysepatiënten

Multidisciplinaire podcastserie: CMV-infectie;
Diagnostiek en management na transplantatie

jun 2024 | Niertransplantatie, Stamceltransplantatie, Virale infecties

Lees meer over Multidisciplinaire podcastserie: CMV-infectie;
Diagnostiek en management na transplantatie

ERA Highlights 2023 Podcast

aug 2023 | Dialyse, Niertransplantatie

Lees meer over ERA Highlights 2023 Podcast

Maximale RAAS-blokkade bij CKD-patiënten met (risico op) hyperkaliëmie

nov 2020

Lees meer over Maximale RAAS-blokkade bij CKD-patiënten met (risico op) hyperkaliëmie

MedNet Nefrologie 2024-03

nov 2024

Lees meer over MedNet Nefrologie 2024-03

MedNet Nefrologie 2024-02

jul 2024

Lees meer over MedNet Nefrologie 2024-02

MedNet Nefrologie 2024-01

apr 2024

Lees meer over MedNet Nefrologie 2024-01

MedNet Nefrologie 2023-03

dec 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-03

MedNet Nefrologie 2023-02

jul 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-02

MedNet Nefrologie 2023-01

apr 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-01

MedNet Nefrologie 2022-03

dec 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-03

MedNet Nefrologie 2022-02

jul 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-02

MedNet Nefrologie 2022-01

apr 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-01